چكيده:

به منظور تعيين حد بحراني پتاسيم براي محصول گندم ، در نواحي عمده كشت اين محصول در يك منطقه و در فاميل هاي غالب خاك ، تعداد چندين مزرعه انتخاب مي شود . سعي بر اين است كه مزارع انتخابي از نظر پتاسيم قابل جذب در گروه هاي مختلف كم تا زياد قرار گيرند . در هر كدام از مزارع چند تيمار كودي مانند :

P130K100 - P0K100 - P130K0 - P0K0

در سه تكرار ، در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي مورد برسي قرار مي گيرد با استفاده از روش كيت نلسون ، حد بحراني پتاسيم براي گندم تعيين مي گردد .

نگارنده بر آن است كه به برسي ادبيات تحقيق موجود در زمينه حد بحراني پتاسيم ، بپردازد و در پايان به بحث و برسي در زمينه كشاورزي ايران خواهد پرد اخت .

مقدمه :

يكي از مهمترين راه ها براي حفظ و همچنين بهبود حاصلخيزي خاك ، مصرف متعادل و متوازن كود هاي شيميايي است . متاسفانه آمار مصرف كودهاي شيميايي در سال هاي گذشته حكايت از مصرف ناچيز كود پتاسيم در مقابل كودهاي فسفاته و ازته دارد . اين در حالي است كه مقدار جذب پتاسيم به وسيله ريشه گياه از جذب هر عنصر كاني ديگري به غير از نيتروژن بيشتر و در بعضي موارد برابر و يا حتي بيشتر از ازت است . عدم تعادل در مصرف كودهاي شيميايي ، باعث افزايش تدريجي ميزان فسفر خاكها در مقابل كاهش شديد و حتي تهي شدن خاك هاي بعضي مناطق از ذخيره پتاسيم شده كه در نهايت ، ايجاد اختلال در تغذيه گياه و كاهش كمي و كيفي محصولات كشاورزي را در پي داشته و مهمتر اينكه در دراز مدت خصوصيات خاك را دستخوش تغييرات نامطلوب خواهد كرد .

امير مكري معتقد است: "مصرف نامتعادل كودها موجب بر هم خوردن تعادل عناصر غذايي در خاك هاي زراعي مي شود و اين مسئله در مورد پتاسيم محسوس تر و تغييرات در توازن اين عنصر براي اغلب سال ها منفي بوده است .

برا اساس آمار "فاوو"، تفاوت ميان جذب پتاسيم در خاك از طريق كود و خروج آن از خاك از طريق محصول برداشت شده ، در كشور ما دائم در حال افزايش بوده ، به گونه اي كه تعادل پتاسيم از 267هزار تن در فاصله سال هاي 79 تا 81 به 438 هزار تن در سال هاي بين 89 تا 91 رسيده است .

نتايج مطالعاتي كه طي چند سال اخير در تعدادي از استان هاي گشور انجام شده ، نشان داده است كه مقدار پتاسيم قابل جذب اغلب خاك ها با سرعت بيشتري رو به کاهش بوده توازن پتاسيم در بسياري از مزارع گندم منفي است .

جانجك و كاخنباخ اظهار مي دارند ؛ گياهان پتاسيم محلول را كه با پتاسيم قابل تعويض در رابطه تعادلي است جذب مي نمايند ، هر قدر استفاده گياه از پتاسيم محلول زياد تر باشد به همان نسبت مقدار پتاسيم آزاد شده از بين لايه ها در صورت موجود بودن بيشتر است .

بنابر مطالعات كلاسن و باربر" شدت جذب مواد غذائي بستگي زيادي به تراكم پتاسيم و يا فسفات در مجاورت ريشه دارد .

لاسن و همكاران گزارش نمودند كه" غلظت پتاسيم در مجاورت سطح ذرات در يك خاك شني پس از سه روز تا 1 و در خاك لومي تا 4 كاهش يافته است.

بنابراين قدرت تامپوني و هم چنين غلظت اوليه محلول خاك تعيين كننده شدت جذب پتاسيم و فسفات است نمت اظهار داشت غلظت كلسيم و منيزيم با مقدار قابل تبادل اين يونها در ارتباط رضايت بخشي است ولي غلظت پتاسيم در محلول خاك بستگي كامل به نوع معدني هاي رس آن دارد. خاكهائي كه مقدار زيادي ايليت دارند پتاسيم را بطور انتخابي جذب مي كنند به طوريكه غلظت پتاسيم در محلول خاك هميشه كم است.

منگل و كاسپار گزارش نمودند كه انتشار و جريان توده اي بستگي زيادي به رطوبت خاك دارند . هر قدر مقدار آب در خاك زيادتر باشد. نيروهاي بازدارنده پخشيدگي و جريان توده اي كمتر است و بر عكس در رطوبت كم تحرك مواد در محيط خاك ضعيف و قابليت جذب آن محدود مي شود .

گارتل بائير اعلام نمودند در سالهاي خشك آثار كمبود مواد غذائي در گياهان ظاهر مي شود كه در درجه اول به عدم تحرك مواد غذائي مربوط مي شود و نه به عدم وجود آن و تحرك ضعيف مواد غذايي در خاك مي تواند توسط افزايش غلظت آن در خاك محلول خاك تا حدي به تعادل برسد. .

زيلبربوش و باربر در آزمايشات خود دريافتند كه براي قابليت جذب پتاسيم اهميت عوامل طبق رديف زير كاهش مي يابد:

ضريب انتشار > پتاسيم تامپوني > شعاع ريشه >غلظت پتاسيم در محلول خاك > طول ريشه

منگل و استفنسن اظهار داشتند گراسها از جمله غلات بدليل گسترش ريشه آنها قادرند خود را با پتاسيم بين لايه اي تطبيق دهند.

هرويگ و اينزر معتقدند كه بهره وري از آب در كمبود پتاسيم اغلب كاهش مي يابد يعني جذب دي اكسيد كربن در كمبود پتاسيم شديد از مصرف آب صورت مي گيرد.