چكيده :

استفاده از كولتيواتور در مزارع چغندرقند به عنوان ماشين داشت چند منظوره، بر عملكرد محصول بسيار موثر است. اما به دليل هزينه هايي كه در بر دارد و وجود انواع مختلف كولتيواتور، تعيين تعداد دفعات به كارگيري كولتيواتور در دوره رشد چغندرقند و مناسب ترين نوع آن، بسيار مهم است. تحقيقي با هشت تيمار و سه تكرار در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در استان فارس اجرا شد. تيمارهاي تحقيق عبارت بودند از: 1) دو مرتبه استفاده از كولتيواتور غلتان، 2) سه مرتبه استفاده از كولتيواتور غلتان، 3) دو مرتبه استفاده از كولتيواتور هلالي (ثابت)، 4) سه مرتبه استفاده از كولتيواتور هلالي (ثابت)، 5) دو مرتبه استفاده از فاروئر (به عنوان كولتيواتور)، 6) سه مرتبه استفاده از فاروئر (به عنوان كولتيواتور)، 7) دو مرتبه وجين دستي (شاهد) و 8) سه مرتبه وجين دستي كه همه اين 8 تيمار در طول دوره رشد چغندر قند اجرا شد. فاكتورهاي عملكرد ريشه چغندرقند، ميزان علف هرز باقيمانده در مزرعه، عيار قند، خلوص شربت ام، رصد شكر استحصالي، ميزان قند موجود در ملاس، نيتروژن مضر، پتاسيم، و سديم موجود در ريشه چغندرقند به عنوان معيار مقايسه بين تيمارهاي اين تحقيق در نظر گرفته شدند. نتايج تحقيق نشان داد كه از نظر عملكرد ريشه چغندرقند و عيار قند هيچگونه اختلاف معني داري بين تيمارها وجود ندارند. از نظر ميزان علف رز باقيمانده در مزرعه، اختلاف بين تيمارها در سطح 1 درصد بوده و تمار سه بار وجين دستي داراي كمترين مقدار علف هرز (6/275 كيلوگرم در هكتار) و تيمار دوبار استفاده از فاروئر داراي بيشترين مقدار علف هرز (2/706 كيلوگرم در هكتار) بود. از بين فاكتورهاي درصد شكر استحصالي، خلوص شربت خام، قند موجود در ملاس، نيتروژن مضر، سديم، و پتاسيم مانده در ريشه چغندرقند، اختلاف تيمارها از نظر درصد شكر استحصالي، نيتروژن مضر، و مقدار سدم موجود در ريشه در سطح 5 درصد معني دار بود و در بقيه فاكتورها، اختلاف معني داري بين تيمارها وجود نداشت. از نظر اقتصادي نيز تيمار سه بار استفاده از كولتيواتور غلتان، بيشترين درآمد خالص اقتصادي (986587ريال بر هكتار) و نرخ سودآوري (6/2989 درصد) را دارد و اقتصادي ترين تيمارهاست.

2- مقدمه :

چغندرقند با سطح زير كشت سالانه 178 هزار هكتار و توليد 93/5 ميليون تن، محصولي استراتژيك در كشور است (Anon, 2004). اين محصول از جمله زراعت هاي رديفي است و اجراي عمليات كاشت، داشت، و برداشت آن به صورت مكانيزه به سادگي امكان پذير است. اما هنوز در اكثر نقاط كشور كترل علف هاي هرز مزارع چغندرقند دستي يا شيميايي است. كنترل دستي علف هاي هرز بسيار هزينه بر و كنترل شيميايي نيز داراي عوارض شديد زيست محيطي است؛ بنابراين، چاره اي جز استفاده از روش هاي مكانيكي يا روش هاي تلفيقي وجود ندارد. در زراعت هاي مكانيزه، استفاده به موقع از ادوات كشاورزي مناسب مي تواند به ميزان قابل توجهي باعث افزايش عملكرد و كاهش هزينه هاي توليد شود. استفاده از كولتيواتور به منظور تكميل عمليات داشت در جهت سله شكني، دفع علف هاي هرز، ذخيره رطوبت، و ترميم جوي و پشته هاي مزارع چغندرقند مي تواند بسيار مفيد واقع شود. در اين صورت انتظار مي رود گياه در شرايط بهتري از رشد قرار گيرد و در نتيجه عملكرد افزايش پيدا خواهد كرد. تاثيرات مستقيم و غير مستقيم اجراي اين عمليات سبب جلوگيري از تلفات رطوبت خاك مي شود و نيز در نتيجه تهويه خاك، ريشه گياه رشد مناسب تري خواهد داشت.

3- اسسو و همكاران (Braseso et al., 1963) روش هاي مختلف مبارزه با
علف هاي هرز ذرت را بررسي كردند .

4- استيون و وايز (Steven & wise, 1976) رقابت علف هاي هرز يكساله را در زراعت چغندر قند بررسي كردند.

5- ابوزيد و همكاران (Abouzeid et al., 1990) در مصر سازگاري روش هاي مكانيكي و شيميايي كنترل علف هاي هرز پنبه را بررسي كردند.

6- تحقيقي در تانزانيا، دو روش مكانيكي كنترل علف هاي هرز ذرت شامل استفاده از كولتيواتور در بين رديف هاي كشت و استفاده از كولتيواتور روي رديف هاي كشت و روش دستي با هم مقايسه شدند.

7- فارسي نژاد و فرح بخش (Farsinejad & farahfakhsh, 1995) اثر مدت رقابت علف هاي هرز يكساله را بر عملكرد چغندرقند در دو منطقه زرقان و فسا بررسي كردند.

8- رادلف (Rudolf, 1996) يك دستگاه كولتيواتور چغندرقند با عرض كار 4/5 متر را طراحي كرد كه به صورت اتوماتيك كنترل شود.

9- زماني (Zamani,1998) اثر زمان و دفعات كنترل علف هاي هرز را بر عملكرد و كيفيت چغندرقند در منطقه بيرجند بررسي كرد.

10- آلمن (Aleman, 2001) اثر سه روش كنترل علف هاي هرز و سه روش خاك ورزي را بر تراكم و ميزان علف هاي هرز حبوبات بررسي كرد