اشاره :

عقب ماندگي ذهني يا به اصطلاح ديگر نارسايي رشد قواي ذهني موضوع تازه و جديدي نيست . چنانچه در هر دوره و زمان افرادي در اجتماع وجود داشته اند كه از نظر فعاليتهاي ذهني در حد طبيعي نبوده اند به خصوص از روزي كه بشر زندگي اجتماعي را شروع كرده موضوع كساني كه به عللي قادر نبودند خود را اجتماع هماهنگ سازند مطرح بوده است . در گذشته اجتماع از باب مصلحت ، تعصب و يا سالم سازي ، بعضي از اين افراد را تحمل كرده ، عده اي را محبوس مي ساخت يا به مرگ محكوم مي نمود . اين افراد مطرود كه به تنهايي نمي توانند راه خود را در زندگي انتخاب كنند و اكثراً آلت دست ديگران قرار مي گيرند . صرفنظر از مخارج هنگفتي كه دستگاهها و موسسات مختلف براي نگهداري و درمان آنها متحمل مي‌شوند جامعه نيز از نيروي انساني آنها بي بهره مانده و حتي گاهي زيانهاي غيرقابل جبراني براي خانواده و اجتماع به بار مي آورند كه موضوع درخور كمال توجه است . امروزه كشورهاي توسعه يافته سعي در شكوفا كردن حداقل استعدادهاي آنان مي كنند. در سال 1370 براي اولين بار در ايران سازمان استثنايي پايه گذاري شد . اين سازمان كوشيده با به كار بردن نيروهاي متخصص گام موثري در جهت كم رنگتر كردن مشكلات اين افراد بردارد . اما هنوز مشكلات فراواني در اين زمينه به چشم مي خورد كه بررسي و موشكافي پيرامون آن لازم و ضروري به نظر مي رسد . گزارش زير بر گرفته از صحبتهاي آقاي سيدعباس جلالي رئيس اداره آموزش و پرورش استثنايي استان تهران‌ ، عليرضا نظري كارشناس تامين نيروي انساني ، مريم سمائي كارشناس روانشناسي و روانشناس مدرسه مهرآئين و چند تن از والدين كودكان استثنايي است .

بحث كودكان استثنايي موضوعي است كه اگرچه در كشورهاي اروپايي از سالها پيش به آن پرداخته شده ، اما در كشور ما نزديك به يك دهه است كه مسئولان سعي در ايجاد سازماني مخصوص به اين نام كرده اند .

در سال هزار و سيصد و هفتاد به پيشنهاد دكتر افروز اداره خاص كودكان استثنايي در ايران پايه گذاري شد و كودكان توانستند زير نظر سازمان جداگانه از آموزش و پرورش افاد عادي به ادامه تحصيل مشغول شوند .

در انگلستان لغت استثنايي را محدود به تيزهوشي مي كنند و ساير كودكاني را كه به عللي تحت حمايت و آموزش خاص هستند كودكان ويژه مي گويند . كودكان ويژه يازده گروه هستند و عبارتند از كودكان مبتلا به بيماري قند ، اختلالات حركتي ، كودكان صرعي ،‌داراي اختلالات گفتاري ، كودكان ضعيف و حساس كه خيلي زود بيمار مي شوند ، كودكان ناسازگار ، عقب مانده ذهني ، نابينا ، نيمه بينا و ناشنوا و نيمه‌شنوا .

در اين كه تمام كودكان افراد استثنايي هستند ، شكي نيست . هيچ كودكي عيناً شبيه كودك ديگر نيست و هر كودكي خصوصيات منحصر به فرد خود را داراست ، ولي عده اي از كودكان به اندازه اي با ديگران متفاوتند كه احتياج به يك برنامه خاص و ملاحظه بيشتر دارند . به همين جهت افرادي متخصص زيرنظر يا سازمان با هدف و با وظايف مشخص چنين بچه هايي را تحت پوشش خود قرار مي دهد .

آقاي جلالي رئيس اداره آموزش و پرورش استثنائي استان تهران درباره اين مراكز مي‌گويد : «در جامعه امروز حدود 10 درصد از بچه هايي كه به سن مدرسه مي رسند بچه هايي ويژه يا به عبارتي استثنايي هستند . با توجه به تعداد دانش آموزان كشور كه نزديك به بيست ميليون از جمعيت كل كشور را تشكيل مي دهند با در نظر گرفتن اين 10 درصد حدود دو ميليون دانش آموز استثنايي داريم و اين افراد طيف وسيعي را كه داراي مشكلات گفتاري ، شنوايي ، بينايي ، بيماريهاي صرع ، قند و حتي هموفيلي هستند ، در بر مي گيرد .

با توجه به تعداد دانش آموزان كشور كه نزديك به بيست ميليون از جمعيت كل كشور را تشكيل مي دهند ، حدود دو ميليون دانش آموز استثنايي داريم و اين افراد طيف وسيعي را كه داراي مشكلات گفتاري ، شنوايي ، بينايي ، بيماريهاي صرع ، قند و حتي هموفيلي هستند‌، در بر مي گيرد .

البته اين سازمان ، مسئوليت آموزشي بچه هايي را به عهده مي گيرد كه نمي توانند در آموزش و پرورش عادي درس بخوانند . برنامه هاي اين سازمان عبارتند از تامين تجهيزات آموزشي و توابخشي و همچنين معلمين متخصص . كتاب هاي خاص اين نوع افراد تحت پوشش مثل كم توان هاي ذهني ، نابينا ، نيمه نابينا ، ناشنوا و نيمه‌شنواها ، ناسازگاري هاي رفتاري و كساني كه داراي اختلالات رفتاري خاص مي‌باشند .

البته بچه هاي داراي اختلالات ويژه يادگيري در مدارس عادي تحصيل نمي كنند . اين بچه ها از خدمات ويژه اي برخوردار هستند . حدود 9 هزار كودك ويژه در شصت و دو مركز آموزشي در تهران به تحصيل مشغولند .

از نظر برنامه و هدف اين سازمان بايد بگوييم تا آنجا كه ممكن است سعي ما در اين است كه بچه هاي ويژه را به آموزش عالي و فراگير نزديكتر كنيم .