اولين دليل آن است كه آنها كودكاني هستند كه تمام ويژگيهاي انفرادي كودكان ديگر رادارا مي باشند. ثانيا نقصي كه دارند نيز جنبه فردي دارد.انها همگي از نوع اختلال شنوايي رنج مي برند. اما درجه شدت اين اختلال وسني كه اختلال در آن رخ داده است، نوع اختلال وعلت آن همگي هر كودك را منحصر به فرد مي سازند.اين تفاوتها همراه باعواملي ديگر معلمان ويژه را با مشكلات تازه اي روبه رو مي سازند.

نكته اي كه در اين جا يادآوري آن از اهميت برخوردار است اين است كه نقص شنوايي بر توانايي هوشي تاثيري ندارد. اما بدون درمانهاي اوليه، اين نقص مي تواند بر رشد هوشي ونحوه ارتباط كودك با خانواده وديگران تاثير بگذارد.

تعاريف

عوامل متعددي درتعريفي كه ما از نقص شنوايي به عمل مي آوريم دخالت دارند. اين عوامل عبارتنداز: شدت نقص شنوايي، سني كه نقص در آن رخ مي دهد و نوع نقص.

شدت نقص شنوايي

شنوايي را معمولا با دسي بل  كه نوعي سنجش نسبي شدت صوت است اندازه گيري وگزارش مي كنند. دي سي بل صفر نمايانگر شنوايي بهينه است. وجود نقص تا 26 دسي بل طبيعي است.از 26تا70 دي سي بل كم شنوا واز 71دي سي بل به بالا ناشنوا تلقي مي شود.

فري سينا  در تعريفي از نقص شنوايي، ابعاد فيزيكي وآموزشي آن را چنين توصيف كرده است:

شخص ناشنوا كسي است كه قدرت شنوائيش در حدي ناقص است كه فهم گفتار او از طريق گوش به تنهايي و يا به وسيله وسايل كمك شنوايي و يابدون آن را بامشكل مواجه مي سازد. شخص كم شنوا كسي است كه قدرت شنوائيش در حدي ناقص است كه فهم گفتار را ازطريق گوش به تنهايي و يا از طريق وسايل كمك شنوايي ويا بدون آن ها با مشكل مواجه ساخته اما از آن جلوگيري به عمل نمي آورد.

در جدول 7-1 شايعترين سطحهاي موجود در نقص شنوايي نشان داده شده است. سه طبقه اول در حد كم شنوايي و دو طبقه آخر در حد ناشنوايي قراردارند. هر چه درجه نقص شنوايي بيشتر باشد نياز به دريافت خدمات ويژه افزونتر مي گردد.

براي اندازه گيري قدرت شنوايي بايد دو بعد را در صدا مورد سنجش قرار دهيم:يكي فركانس وديگري شدت صوت. فركانس عبارت است از تعداد ارتعاشاتي (ويا سيكلها) كه در هر ثانيه در برابر يك موج صوتي مي گيرد. هر چه فركانس قويتر باشد ميزان زيروبمي صوت بالاتر است. فرد ممكن است در شنيدن صداهايي كه داراي فركانسهاي ويژه اي مي باشند دچار اشكال شود.اما در صداهاي ديگر چنين مشكلاتي نداشته باشد.شدت عبارت است از بلندي نسبي

جدول 7-1

شدت نقص شنوايي وتاثيرات اموزشي آنها

يك صدا ما مي توانيم سطح شنوايي يك فرد را از طريق تعيين ميزان شدتي كه در آن فرد صدايي را مي شنود تخمين بزنيم. براي انجام اين كار از دستگاهي به نام ادوديومتر استفاده مي كنيم.اوديومتر وسيله اي است كه ميتواند صداهايي را با فركانس وشدت از پيش تعيين شده به وجودآورد.

هنگامي كه فرد صدايي را ازطريق ماشين مي شنود بايد پاسخ دهد.(مثلا دستش را بلند كند وسرش را تكان دهد)نقص موجود در هر گوش را جداگانه محاسبه مي كنند.

سطح شنوايي فرد در جدولي به نام اوديوگرام كه ميزان نقص را به د سي بل در فركانسهاي نسبي نشان مي دهد ثبت مي شود.

ارتباط نقص شنوايي وسن

عامل دوم سني است كه نقص شنوايي در آن رخ مي دهد.ناشنوايي پيش از تكلم به ان نقص شنيداري اتلاق مي شودكه پيش از رشد گفتار وزبان اتفاق مي افتد.

ناشنوايي پس از تكلم نقصي است كه پيش از رشد گفتار و زبان رخ مي دهد.ناشنوايي پيش از تكلم اغلب به مشكلات اموزشي جدي تري منجر مي شود. ناشنوايي كه بعد از دوره شروع رشد زبان وگفتار به وقوع مي پيوندد به اندازه ناشنوايي كه پيش از اين دوره اتفاق مي افتد جلو افتهاي درسي را در مدرسه سد نمي كند.

انواع نقايص شنوايي

عامل سوم نوع نقص شنوايي مي باشد. گوش مكانيسم پيچيده اي دارد ( به شكل 7-1 نگاه كنيد) به صورت پيچيده اي عمل مي كند. هر چند كه نقايص احتمالي زيادي در كار مكانيسم و عملكرد گوش ميتواند وجود داشته باشد اما ما مي توانيم انها را به دو طبقه اساسي تقسيم بندي كنيم:نقايص انتقالي ونقايص حسي-عصبي.

نقص شنوايي انتقالي از شدت صدايي كه به گوش مياني مي رسد ويا محلي كه عصب شنوايي از آن جا شروع مي شود مي كاهد. امواج صوتي بايد از طريقكانال شنوايي به طرف پره گوش يعني جايي كه در ان جا ارتعاشات به وسيله سه استخوان درگوش مياني( يعني استخوانهاي ركابي،چكشي و سنداني، جمع آوري وسپس به گوش داخلي منتقل مي شود عبور كند.جريان ارتعاشات مي تواند در هر نقطه در طول اين مسير متوقف شود.مثلا جرم گوش ويا بايد مشكلي مي تواند كانال خارجي گوش را سدكند. پرده گوش مي تواند پاره ويا سوراخ شود و حركت استخوانها در گوش مياني امكان دارد با مانع مواجه گردد. هر نقصي كه بتواند جريان ارتعاشات را مانع شود و يا از رسيدن آنها به عصب شنوايي جلوگيري كند نقايصي در انتقال صوت به وجود خواهد آورد. نقايص انتقالي بندرت قادرند نقايصي بيش از 60 تا 70 دي سي بل را در شنوايي باعث شوند. چنين نقايصي را ميتوان از طريق دستگاههاي تقويت كننده صدا به صورتي موثر كاهش داد.

نقايص شنوايي حس –عصبي به علت نقايص موجود در گوش داخلي ويا عصب شنوايي رخ مي دهند. كار عصب شنوايي اين است كه محركات را به مغز برساند. نقايص شنوايي حسي – عصبي مي توانند كامل يا جزئي باشند علاوه بر اين تاثير آنها بر برخي فركانسها ( بخصوص فركانسهاي بالا)بيش از ديگران است.

از طريق تستهاي اوديومتري مي توان تشخيص دادكه آيا نقص شنوايي جنبه انتقالي ويا جنبه حسي عصبي دارد. يك دريافت كننده انتقالي استخواني توانايي جمع آوري صوت را از طريق انتقال استخواني در مقابل انتقال هوايي بوسيله سد ساختن كانالهاي حسي،عصبي اندازه گيري مي كند. در حالي كه دريافت كننده انتقال هوايي ، كارايي عملكرد راههاي حسي – عصبي را مورد سنجش قرار مي دهد.

شكل 7-2 اوديوگرام كودكي كه مبتلا به نقص شنوايي انتقالي است نشان داده شده است. از طريق اوديومتر كودك توانست صداها را از طريق هوا در سطح 40 دي سي بل در همه فركانسها با گوش داراي شنوايي بهتر(يعني گوش چپ) بشنود.با استفاده از دريافت كننده انتقال استخواني كودك در حدي طبيعي پاسخ داده است.توجه داشته باشيد كه نقص شنوايي در همه فركانسها يكنواخت مي باشد.

در شكل 7-3 ما الگوي بسيار متفاوتي را كه مربوط است به اوديوگرام يك كودك مبلا به نقص شنوايي حس – عصبي مشاهده مي كنيم. اين كودك در فركانسهاي بالا (بيش از 1000 سيكل) نقص عميق و درفركانسهاي پايين نقصي شديد رااز خود نشان مي دهد. دريافت كننده انتقال استخواني در اين مورد به علت اين كه نقص در عصب شنوايي است از خود نشان مي دهد. دريافت كننده انتقال استخواني در اين مورد به علت اين كه نقص در عصب شنوايي است ونه در ساختار گوش مياني كه كار رساندن ارتعاشات صوتي را به عهده دارد دريافت بهتري را ارائه نداده است.

علل نقايص شنوايي

تراي باس پنج علت اصلي براي نقص شنوايي كودكان امريكايي در حال حاضر ارائه داده است:

ابتداي مادر به بيماري روبلا

وراثت

ناراحتيهاي زمان بارداري وتولد

مننژيت

بيماريها،عفونتها وآسيبهاي دوران كودكي

اين عوامل 6/50 درصد علل همه موارد را توجيه مي كند (شكل 7-4) شرايط ديگر مسئول 9/6 درصد نقايص مي باشند. علي رغم در اختيار داشتن ابزار تشخيص پيشرفته ما هنوز نمي توانيم علت 5/42 درصد بقيه موارد را تعيين كنيم.

ابتلاي مادر به بيماري روبلا

تاثيرات سوء بيماري روبلا(يا سرخجه آلماني) بر روي جنين بخصوص در سه ماهه اول حاملگي مي تواند چشمگير باشد. هاردي(1968) گزارشي در مورد 199 كودك كه مادرانشان درهنگام بارداري در جريان شيوع اين بيماري در سال 1964 حامل ويروس روبلا بوده اند ارائه داده است. از اين كودكان 50درصد به نقص شنوايي 20 درصد به نقايص بينايي و 35 درصد به نقايص قلبي مبتلا بوده اندك.(برخي از كودكان د رگروه اخير با مسائل بينايي ويا شنوايي ويا هر دو نيز مواجه بوده اند).

مركز ملي بيماريهاي مسري گزارش داده است كه بيماري همه گير روبلا باعث ناشنوايي 8000 كودك شده است. نوردرن و ديگران تخمين زده اند كه بيماري همه گير روبلا در فاصله سالهاي 1958تا 1964 بر 10000 تا 20000 كودك تاثيرات سوئي داشته است.

از سال 1964 بيماري روبلا به صورتي اپيدميك رخ نداده است. كودكاني كه در اپيدمي سال 1964 متولد شده اند، اينك دوره دبيرستاني خود را كامل كرده اند. بنابراين درصد دانش آموزان مبتلا به نقايص شنوايي كه بر اثر روبلا به اين نقص مبتلا شده اند امروزه كاهش يافته است.

وراثت

شرايط ژنتيكي زياد ومتفاوتي ميتوانند به ناشنوايي منجر شوند. انتقال اين حالت را به عواملي نظير ژنهاي بارز، ژنهاي مستتر وژنهاي وابسته به جنسيت نسبت داده اند علي رغم اين كه در مورد نقش مهم وراثت توافق كلي وجود دارد، اما تعيين دقيق درصد كودكاني كه ناشنوائيشان به علت وراثت است مشكل مي باشد. در نمونه 55000 نفري دانش آموزاني كه در شكل 7-4 نشان داده شده است فقط 5/11 درصد موارد از نقص شنوايي به وراثت نشان داده شده است. دربرآوردهاي ديگر بين 30 تا 60درصد مبتلايان را به ارث نسبت داده اند.

ناراحتيهاي دوران بارداري وتولد

روبلا تنها ويروسي نيست كه علت تاثير گذاشتن بر جنين به ناشنوايي منجر ي شود. تب خال ساده، اگر به دستگاه تناسلي سرايت كند، يك بيماري آميزشي است. تبخال ساده گاه مي توانند به ناشنوايي جنين منجر شده واگر ويروس در حالتي فعال باشد هنگام عبور كودك از كانال زايماني به او منتقل ميشود. اين ويروس در بين جمعيت جوان به حداپيدميك رسيده است. تخمين زده شده است كه بين 20تا25 درصد جمعيت به تبخال تناسلي آلوده مي باشد.

ما همچنين كشف كرده ايم كه ميزان وقوع ناشنوايي در نوزادان زودرس، از حد متوسط بالاتر است. وزن اين نوزادان د رهنگام تولد از 5 پاوند كمتر است. زودرسي معمولا علت بروز مشكل نيست بلكه علامت آن است. علت واقعي- مانند روبلاي مادر-ممكن است عاملي براي تولد زودرس باشد.علت واقعي ديگر، كمبود اكسيژن وآسيب وارده بر مغز است كه ممكن است در جريان تولد زودرس نقش داشته باشد.

ناسازگاري  علت ديگري براي ناشنوايي نوازادان تلقي ميشود. موقعي كه مادري  منفي داراي كودكي با  مثبت باشد در بدن او (مادر) نوعي پادزهر به وجودمي آيد كه مي تواند وارد بدن جنين شده وسلولهاي  مثبت او را ازميان ببرد. چنين وضعيتي مي تواند كشنده باشد.كودكاني هم كه زنده مي مانند ممكن است به اختلالهاي متعدد و از جمله ناشنوايي مبتلا گردند. اگر ناسازگاري  در خلال تولد تشخيص داده شود مي توان آن را در مان نمود.

بيماريهاي كودكي

بيمارهاي متعددي در دوران كودكي وجود دارند كه مي توان آنها را به نقص شنوايي مرتبط دانست. شايعترين اين بيماريها، التهاب  ويا عفونت د رگوش مياني است. اگر اين بيماري جنبه مزمن پيدا كند و بدرستي درمان نشود نقصي در شنوايي ممكن است رخ دهد.بيماري التهاب گوش مياني  بندرت به ناشنوايي شديد ويا عميق منجر مي شود اما مي توان آن را تهديدي براي شنوايي كودكاني دانست كه به درمان پزشكي مناسب دسترسي ندارند.

با وجود شيوع كمتر از عفونت گوش مياني ،بيماري مننژيت نيز در بروز تعداد زيادي از ناشنوائيهاي شديد وعميق نقش دارد. مننژيت عبارت است از تورم غشاهاي  مغز .وقوع ناشنوائيهايي كه بعلت بيماري ممنژيت رخ مي دهند اگر چه در طي قرن گذشته به ميزان زياد كمتر شده است اما همچنان عامل 5تا10 درصد همه موارد ناشنوايي شناخته شده است. به عقيده رايز  بيماري ممنژيت علت 9/4 درصد ناشنوانئيهاي دوران كودكي مي باشد. تراي باس  3/7 درصد و ورنون  1/8 درصد موارد را به بيماري ممنژيت مربوط دانسته اند. علي رغم اين كه ميزان شيوع بيماري ممنژيت درمقايسه با گذشته كمتر شده است. اما آنهايي كه به اين بيماري مبتلا مي شوند علاوه بر ناشنوايي به ساير نقايص نورولوژيك شديد نيز دچار مي گردند.

ميزان شيوع

تعداد كودكان مبتلا به نقايص شنوايي زيادنيست. تنها در هر 1000 نفر يك كودك ناشنوا و 3تا4 كودك كم شنوا وجود دارد

حدود 25 درصد دانش آموزان ناشنوا در مدارس پناهگاهي به سر مي برند. و تقريبا 50درصد به صورت تمام وقت دربرنامه هاي آموزشهاي ويژه در مدارس عمومي آموزش مي بينند. 25درصد بقيه دركلاسهاي عادي جايگزين مي شوندكه گاه از طرف يك متخصص زبان علامتي نيز به آنها كمك مي شود.

اين كودكان به مناطق جغرافيايي و گروههاي اجتماعي –اقتصادي متفاوت تعلق دارند. در حدود 4 درصد موارد يكي از والدين فرد و در 4 درصد ديگر والدين هر دو ناشنوا مي باشند اما وقوع ناشنوايي در بين آنها در مقايسه با جمعيت معمولي به ميزان زياد بالاتر است.

نيمرخهاي رشد

در شكل 7-5 نيمرخهاي رشد سه كودك به نامهاي سالي،جان وبيل نشان داده شده است. تمام اين كودكان10 ساله هستند. اگر چه نيمرخ انها از نظر با يكديگر تشابه دارد اما تفاوتهاي انفرادي در بين آنها به تناسب شدت نقص شنوايي وسن شروع ناشنوايي زيادترمي شود. سالي كم شنوا است جان دچار ناشنوايي بعد از يادگيري زيان است و بيل مبتلا به ناشنوايي بيش از يادگيري زبان مي باشد.

نيمرخ بالايي در شكل متعلق به سالي است كه نقص شنوايي متوسط و در حدود 45 دي سي بل است.همانند جان وبيل، قد،وزن وهماهنگي حركتي سالي در حدمتوسط است.او همچنين با سن خود از نظر توانايي عقلي وپختگي اجتماعي طبيعي است. رشد گفتار سالي اندكي عقب مانده است. او در تلفظ وتوليد كلمات با اشكال مو اجه است وبه گفتار درماني نيازدارد. اين مشكل زباني بر مهارتهاي خواندن سالي تاثير بدي گذارده است اما رشد او در حساب وهجي كردن درسطح كلاس مي باشد.

موقعي كه سالي قرار بود براي نخستين بار از سمعك استفاده كند برنامه اموزش ويژه بيشتر بر نحوه چگونگي استفاده از ان مبتني بود.در حال حاضريك نفر اسيب شناس گفتار وزبان سيار هفته اي يك بار به اوگفتار درماني آموزش شنوايي ونيزدرسهايي در مكالمه وخواندن ارائه مي دهد.

علي رغم اين كه رشد وپيشرفتهاي تحصيلي سالي در حد همسالانش مي باشد اما او به توجهات مخصوصي از جانب معلم كلاس نيز نياز دارد.

سمعكهايي كه از ان استفاده مي كند باعث شده است كه او خود را با دوستانش متفاوت احساس مي كند و اين مي تواند در دوره نوجواني به مشكلات منجر شود. علاوه بر اين وضع شنوائيش در موقع تغيير هوا وسرماخوردگي بدتر مي شود. معلماني كه از اين وضع آگاهي ندارند ممكن است فكر كنند كه اوعمدا به درس توجهي نمي كند د رحالي كه اوواقعا نمي تواند صداي معلمان را بشنود.

نيمرخ مياني در شكل 7-5 الگوي رشد جان را كه دچار نقص شنوايي شديد است نشان مي دهد.اوبا شنوايي طبيعي متولد شد اما در سن 4 سالگي از هر دو گوش كم شنوايي جدي پيدا كرد. او را درطبقه ناشنوايان بعد از يادگيري زبان قرار داده اند. با وجود آن كه جان از نظر توانايي جسماني، هوش، وبلوغ اجتماعي تقريبادر حد طبيعي است اما گفتار وزبان او در صورتي طبيعي رشد نكرده است.درتست اوديومتري حتي با استفاده از سمعك او نقص شنويي معادل 75 دي سي بل را از خود نشان داد.

خوشبختانه جان توانست قبل از بروزنقص شنوايي زبان را به صورتي ياد بگيرد و از نظر پيشرفت زبان توانايي زيادي را كسب كند.اين به معناي آن است كه او قادر است از طريق كانال شنوايي و با استفاده از سمعك طلبي را ياد بگيرد. با وجود اين نمرات خواندن وسايردروس او در سطح كلاس دوم است. نقص شنوايي جان در پيشرفت تحصيلي او به ميزان زياد تاثير بدي داشته است اما به كمك وسايل شنوايي و گفتار درماني و ساير خدمات آموزشهاي ويژه همچنان به پيش مي رود.

جان به ميزان زياد بر مهارتهاي گفتار وخواندن متكي است به اين علت وبه منظور استفاده هر چه بهتراز وسايل كمك شنوايي در جلو كلاس وروبه روي معلم مي نشيند. جان براي پرورش مهارتهاي اجتماعي ودوست يابي خود به كمك هاي بيشتري نياز دارد.

نيمرخ پايين در شكل مربوط به كودكي است كه دچار نقص شنوايي عميق است

بيل ناشنوا به دنيا آمده است هرگزنتوانسته است كلامي را بشنود. وسايل كمك شنوايي اگر چه مي تواند او را از صداهاي محيط اگاه سازند اما نمي توانند در يادگيري گفتار وزبان انگليسي به او كمك نمايند به علت شدت نقص شنوايي بيل- كه بيش از 90 دي سي بل است در يك كلاس جامع آموزش مي بيند اگر قرار باشد كه او را در يك كلاس عادي جايگزين سازند به خدمات وكمكهاي زيادي از طرف معلم نياز خواهد داشت.

فهم گفتار بيل مشكل است رشد او در يادگيري زبان انگليسي از الگوهاي كودكان شنوا پيروي نكرده است.در دروسي مانند خواندن وساير موضوعات درسي بيل در حدود چهارسال از هم سنهاي خودعقبتر است.

ارتباط بيل با خانواده وهم سنهايش ونيز منابع اطلاعاتي وتجارب اجتماعيش محدود است.

در موقعيتهاي اجتماعي به صورتي از خود واكنش نشان مي دهد كه در حدكودكان خردسالتر است.اگر قرار باشد اودر كلاس عادي جايگزين سازند براي دوست يابي به كمك نياز خواهد داشت.

ويژگيها

رشد شناختي

مهمترين چيزي كه بايد درباره كودكان مبتلا به نقايص شنوايي به خاطر داشته باشيم طبيعي بودن آنهاست آنها عيبي و يا انحرافي ندارند تنها نمي توانند بشنوند. بهتر است به جاي اين كه ناشنوايي را يك بيماري تلقي كنيم ان را امري جامعه شناسانه تلقي كنيم و جاي اين كه بر ناتواناييهاي ناشنوايان تكيه كنيم بهتر است بر تواناييهايشان تاكيد ورزيم.

در سالهاي اخير اغلب معلمان در طرح ريزي برنامه هاي آموزشي براي اين دانش اموزان به عوض تكيه داشتن بر نقص آنها بر شايستگيهايشان تمركز داشته اند.