در هنر سه بعدي به خصوص هنر مجسمه سازي و معماري، زمان هميشه يك عنصر است. در واكنشهاي بيننده هنگامي كه دور يك ساختمان يا مجسمه قدم مي زنيد، نقطه ديد شما با هر لحظه اي كه مي گذرد عوض مي شود. معمولاً شما نمي توانيد تمام جنبه هاي سازه را در آن واحد يا در يك لحظه تجربه كنيد و مجبوريد نقاط مختلف ديد را جمع آوري و سرهم كنيد تا ديد كلي اي از آن به دست آوريد. اين مقوله در مورد بسياري از مجسمه هاي معاصر به ويژه تنديس ها و سازه هاي داراي فضاها و حجم هاي خالي و سطوح مركب، بيشتر صدق مي كند و مجسمه هاي هنرمندي چون « لوئيز نولسون» از آن جمله اند.

يك عكس از مجسمة « شهر روي يك كوه بلند» City on a high mountain ساخته نولسون، فقط يك جهت و نقطه ديدي واحد از آن را به ما نشان مي دهد ولي مسلماً اين منظور سازنده مجسمه نبوده و اين كار به منظور نمايش در بيرون درست شده و خيلي بزرگ و عظيم است. بيشتر از 20 فوت ارتفاع دارد و عريض ترين قطرش 23 فوت است نولسون طوري آن را طراحي كرده كه از هر زاوية ديدي، جالب باشد. يك دور كامل اطراف مجسمه و مطالعة جوانب مختلف آن، تركيب ها و تلفيق هاي مختلففي از شكل، خط فضا، بافت و نور را ارائه مي كند. با اينكه اين مجسمه رنگ تيرة مايل به سياه زده شده انگاره هاي نور و سايه با گذشت زمان رنگ ها و تيرگي هاي رنگي مجزايي ايجاد مي كنند. زماني كه يك نفر اطرافش حركت مي كند يا حتي زماني كه خورشيد در عرض آسمان مي گذرد همين رنگ ها بر سطوح مجسمه به وجود مي آيد.

حركت واقعي

دراثر نولسون و همين طور در خيلي از كارهاي هنري ديگر، زمان يك فاكتور است، براي اينكه بيننده در اطراف مجسمه در حركت است. در مواردي نيز خود حركت در هنر به كار برده مي شود يكي از كساني كه وجود حركت مخصوصاً در كارهايش به كار برده شده است « جرج ريكي» است. د رمجسمه ريكي « بنام جفت L نا متقارن چرخان»

Double L Excentric Grratory شكل شي از حركتي كه به وسيله شي ايجاد مي شد اهميت كمتري دارد. اي مجسمه، تنديس تقريباً متقارني است كه بر بلنداي منظره اي ساخته شده است. دو تا بخش يا بالة L شكل آن به حالت ثابت تعبيه شده ولي حركات تفسيري به وسيله باد در آنها ايجاد مي شود. تعادل اين باله هاي غير متمركز، آنها ار پذيراي هر جرياني مي كند كه ملايم ترين نسيم هاي تابستان آن ها را به حركت در مي آورد. آنها را پذيرايي هر جرياني مي كند و ملايم ترين نسيم هاي تابستان آن ها را به حرت در مي آورد آنها به نوعي با محاسبه و مقاوم طراحي و ساخته شده اند، حتي در برابر بادهايي با سرعت 80 مايل در ساعت آسيبي نبينند. هيچكي نمي تواند پيش بيني كند كه اين باله هاي L شكل مرتعش، در هر لحظه و در برابر هر وزش بادي كه بر آنها مي وزد، چه شكلي خواهند گرفت. صفحه هاي براق آن، نور را به اطراف منعكس مي كنند و انعكاس نور از سطح آن ها تشعشعات رنگين متغيري به وجود مي آورد.

همانطور كه هنرمندان براي مدت زيادي سعي كرده اند تصور عمق و فضاي سه بعدي را روي يك صفحه صاف و دو بعدي به وجود آورند، بعضي ها هم سعي كرده اند كه تصور حركت و عمق را به انتخاب خود در جايي كه حركت وجود ندارد به وجود آورند.

تصور حركت

همانطور كه هنرمندان براي مدت زيادي سعي كرده اند تصور عمق و فضاي سه بعدي را روي يك صفحه صاف و دو بعدي به وجود آورند. بعضي ها هم سعي كرده اند كه تصور حركت و عمق را به انتخاب خود در جايي كه حركت وجود ندارد به وجود آورند. از جهتي نيز بعضي از كارهاي هنري طوري طراحي شده اند كه ساكن و بي حركت باشند و احساس حركت در اين گونه كارها به منظور هنرمند لطمه خواهد زد. تابلوي « پيكر انسان» ( 1928) اثر والادن و آثار خيلي از هنرمنداني كه بر سكون و ايستايي مدل تأكيد دارند، از اين مقوله است. در موارد ديگر تصوري از حركت كمك به موفقيت كار مي كند تابلوي « قايق مدوسا» The Raft of the medusa اثر « جري فالت» تصوري از حركت را به وجود مي آورد. مثالهاي زيادي از اين حالت مي توانيم پيدا كنيم. در واقع در طراحي گوستا و كليمت، تصور حركت به وسيله تكرار نمونه هاي مارپيچي چرخان ايجاد شده و اين يكي از مهمترين عناصر تركيب بندي و عامل ابراز منظور هنرمند است. اين مسأله در مورد كارهاي تخيلي، بيشتر صدق مي كند. تابلوي « رودخانه» Current « بريجت رايلي»، نمونه شناخته شده، « آپ آرت» كه مضمون آن ايجاد تصور حركت به وسيله عناصر بصري است، يك پاسخ صريح به وسيله شبكيه چشم به خطوط و رنگهايي است كه به روش خاصي چيده شده است. خط ها در اين نقاشي به طور دقيقي روي بوم رسم شده اند اما وقتي به آنها نگاه مي كنيم به نظر مي رسد آنها به حالت مواجي دارند حركت مي كنند و كل نقاشي واقعاً متحرك به نظر مي رسد. شايد بعضي از بيننده ها با تماشاي اين تابلو بعد از گذشت زمان طولاني كه در جلوي تابلو بوده اند گيج شده باشند يا حتي حالت تهوع به آنها دست بدهد و اين تابلو تأثير ژرفي روي سيستم حسي و عصبي انسان دارد.

تابلوي « حركت سگ بر روي ريسمان» Dynamism of a Dog a leash (1912) اثر

« جاكوموبالا» روش ديگري را براي ابقاي حركت عرضه مي كند. بالا عضو گروه فوتوريست بود كه در دهه دوم اين قرن در ايتاليا پيشرفت زيادي داشتند. يك اقدام مهم فوتوريسم ( در طول عمر كوتاهش ) همانطور كه از اسمش پيداست نفي فرم هاي كهنه اي بود كه سكون را مورد توجه قرار مي دادند، يعني به نفع شكلهايي كه حركت و انرژي را نشان مي دهند. در تابلوي بالا شك سگ قلاده و صاحب سگ تيره و دره شده و با تكرار پاها، دم و قلاده تحرك آنها را در بوم نشان مي دهد. هنگامي كه ما به اين نقاشي نگاه مي كنيم تقريباً مطمئن مي شويم كه دم سگ تكان مي خورد و پاهاي كوچكش روي زمين كشيده مي شود. بعضي ها با اين عناصر و كيفيت ابزارهاي اثر هنري مشكل دارند. اين افراد آنها را جدا از هم بررسي مي كنند، از هم جدايشان كرده و دوباره كنار هم قرار مي دهند، مثل جور كردن يك پازل اين بي ترديد در ارتباط مخاطب و منتقد با اثر هنري، گره ها و مشكلاتي را به وجود مي آورد.

بنابراين ما نمي توانيم بپذيريم كه اين عناصر هنري به طور جداگانه مورد بحث قرار گيرند، در صورتي كه نظر عقلاني و كاملاً واقع بينانه وحدت و يكپارچگي آنها را لازم و مبرم مي داند. به عبارت ديگر، اگر ما مي خواهيم زمان، حركت يا مقولاتي از اين قبيل را در آثارمان نشان دهيم مواظب آن باشيم كه عناصر ديگر تابلو به ويژه ارتباط ها و هماهنگي آنها به هم نخورد و موقع بررسي و نقد اثر نيز يكي از جنبه هاي زيبا شناختي يا اصول تكنيكي آن را در نظر نگيريم. به هر حال ارتباط مستمر و بررسي همه جانبه عناصر يك اثر، نگرش هوشمندانه، سيستماتيك و آگاهانه اي در ما ايجاد مي كند كه با توجه به آن آگاهي ما مي توانيم بفهميم چرا يك كار هنري را دوست داريم و ديگري را دوست نداريم.