فهرست مطالب

آشنايي با عوامل زنده بيماري زا 1

مقدمه و تاريخچه بيماري‌ها 2

تعاريف و اصطلاحات بيماري شناسي گياهي 3

دوره بيماري گياهي 5

قارچ‌هاي و بيماري هاي قارچي 7

تشخيص قارچ‌ها 9

تهيه محيط كشت P D A 10

جدا سازي عامل بيماري از گياه بيمار 11

لكه برگي كوروو لاريا بيماري پوسيد گي ژيلوس 12

لكه برگي كورته اسپوروآ لترناريا 14

پوسيدگي ساقه كاكتوس ، فيلودندرون و ميروتيلشيوم 15

بيماري­هاي فتيوفتوراي گياهان زينتي 17

آنترا كنوز و لكه برگي نخلها 18

بيماري لكه برگي سركوسپورا گياهان زينتي 20

جداسازي و خالص سازي 22

بيماري‌هاي پي‌تيومي گياهان زينتي 23

عوامل بيماري‌زايي سفيدك سطحي 25

سفيدك سطحي ، گل سرخ و بنفشه آفريقايي 27

بيماري‌هاي باكتريايي گياهان زينتي 29

شناسايي علايم و بيماري هاي گياهي 31

درس بيماري­هاي گياهان زينتي درسي و چهار جلسه تشريح مي­كنيم. قبل از شروع درس، ابتدا با قارچ­ها، ويروس­ها، نماتودها، باكتري­ها و يا بطور كلي عوامل زنده­اي كه موجب بيماري در گياهان زينتي مي­شود آشنا مي­شويد.

قارچ­ها و باكتري ها چند هزار سال پيش براي بشر مشخص بودند و از مهم ترين عوامل پوسيدگي و فساد در سطح زمين محسوب مي­شوند؛ مخصوصاً دراكوستيم­هاي جنگلي يا گلخانه­ايي از عامل اصلي تجزيه سلولت و ليگنين محسوب مي­شوند و عناصري چون نيتروژن، فسفر، پتاسيم، سولفور، آهن، كلسيم، روي، منگزيم را آزاد مي كنند.

قارچ­ها به سرعت وارد مواد غذايي مي­شوند يا اينكه بعد از مرگ در طبيعت درختان را به يك اكوسيستم معيني هدايت مي كنند و در توليد توده يوماس يا توده زنده دخالت دارند؛ بنابراين اين موجودات محصول تخريب فرآورده­هاي چوبي از جمله چوب هاي استفاده شده در ريل­هاي راه آهن، تيرك هاي برق، مخابرات و نيرو و همچنين الوارها و درب و پنجره ساختمان­هايي كه انسان ها در آن سكونت دارند هستند.

قارچ­ها و باكتري ها از مواد مختلف به عنوان غذا استفاده مي­كنند و از اين رو قادرند به تعدادي از گياهان زينتي، گياهان جنگلي، گياهان زراعي وباغات حمله ور بشوند. حتي انسان از دست قارچ­ها در منازل در آسايش نيست يعني اگر رطوبت يخچال بالا باشد ميوه­جات در داخل آن كپك مي­زنند. بنابراين انسان براي حفاظت مواد غذايي خود با روش­هاي مختلفي چون شور كردن، خشك كردن، منجمد كردن، اشعه تاباندن، حرارت دادن و نيز استفاده از مواد نگهدارنده يا شيميايي بهره مي­گيرد.

بعضي از قارچ­ها و باكتري­ها، مواد سمي را توليد مي­كنند و يا زهره آبه­هايي را توليد مي­كنند كه به آنها مايكوتوكسين گفته مي­شود. مثلاً افلوتوكسين به وسيله قارچ اسپويج جلگه فلوگوس و اسپويج پارازيتي چوز به وجود مي آيد.

همچنين بعضي از پلسديم­ها مواد غذايي چون بادام زميني، گردو، ذرت و پسته را آلوده مي­كند و وقتي كه انسان اين ها را استفاده مي­كند دچار بيماري هاي وحشتناكي از جمله سرطان مي­شود. بعضي از قاچ­ها مثل كلبس سب پورپورياها، آسكار پودهاي سمي را توليد مي­كند و وقتي انسان از آردي مصرف كند كه حاوي اين ماده سمي باشد سيستم عصبي او را بهم مي زند يا اينكه در زنان موجب سقط جنين مي شود.

قارچ­ها و باكتري­ها، انواع و اقسام بيماري هاي تياسان زينتي از جمله سفيدك دروغي، پودري، سياهك، پوسيدگي و لكه برگي­ها را به وجود مي­آورند. حتي مي توانند بيماري­هاي پوستي مثل مي پوز را در انسان بوجود بياورند.

قارچ ها و باكتري­ها تركيبات مهم دارويي دارند و مشهورترين تركيبات ضد باكتريائي در تاريخ ديده شده كه از پلامين از پنسليوم استخراج شده است.

مقدمه و تاريخچه بيماري‌ها

زندگي بشر به وجود و سلامتي گياهان زنده وابسته است كه نقش بسيار مهمي در زيباسازي مكان ها ايفا مي­كنند. توجه انسان ها به اين گياهان زيبا به زمان سومري­ها و مصري ها بر مي­گردد قدمتي حدود 3500 سال پيش دارد.

اهميت بيماري هاي گياهي غالباً ناشي از خساراتي است كه با بروز اپيدمي يا خسارت معمولي به گياهان زينتي و محصولات آنها وارد مي كنند اما خسارت معمولي بيماري­ها در گياهان بيشتر و با اهميت تر از خسارت اپيدمي آنهاست. واين خسارت در كشو­رهاي پيشرفته به چند درصد كل محصول برآورد شده است اما در كشورهاي غير پيشرفته به چندين درصد كل محصول بالغ مي­شود. در آمريكا طبق آماري كه وجود دارد خسارت ساليانه بيماري ها قبل از تورم سال هاي اخير به سه ميليارد دلار برآورد شده است. در ايران از ميزان خسارت بيماري هاي گياهان زينتي اطلاع دقيقي در دست نيست هر چند خسارت ناشي از بيماری ها در ايران مي توانيم حدود 15تا20درصد كل محصول تخمين بزنيم.

گياهان زينتي بخش بسيار كوچكي در بين گياهان را تشكيل مي­دهند كه گاهي اوقات حدود 10 تا 50 درصد خسارت وارد مي كنند. دو بيماري گياهي از زمان هاي بسياري مورد شناسايي انسان قرار گرفتند. حتي در زمان هاي قديم عقايد خرافي درمورد بسياري از پديده­هاي طبيعي از جمله بيماري هاي گياهي در اجتماع حاكم بوده است كه آنها را اثر خشم خدايان براي مجازات كشاورزان مي­پنداشتند. حتي گاهي اوقات براي اين بيماري ها خداياني را خلق مي­كردند به عنوان مثال روپليس رب گندم بود كه همه ساله در فصل بهار به خاطر فعاليت خشم او مراسم مذهبي توام با قرباني بر پا مي­گرديد. در قرن هفدهم فرضيه توليد خود به خودي پا بر جا بود تا اينكه از دانشمندان از جمله نشليونسبت به آن شك و ترديد كرد و به طور كلي توانست درسال1927 اسپور قارچ ها را مورد مطالعه قرار بدهد. در نيمه اول قرن نوزدهم يعني سال 1845 بيماري خطرناكي به نام بيماري بادزدگي سيب زميني در اروپا اتفاق افتاد كه سبب قحطي شد و به طور كلي جمعيت 8 ميليوني كشور ايرلند به علت قحطي و مهاجرت 2 ميليون كاهش پيدا كرد.

اولين نماتودپارازيت گياهي در سال 1743 توسط نيدهام از خوشه گندم جداسازي شد و در سال 1886 مايل براولين بيماري موزائيك توتون را كشف كرد. اما با توجه به اين كه در طبيعت دهها هزار بيماري وجود دارد و سلامتي گياهان را تهديد مي كند به طور متوسط هر گياه ممكن است به صدها بيماري مبتلا شود هر پاتوژن يا بيمارگر مي تواند 1 تا 100 گياه را مبتلا بكند. بنابراين به منظور سهولت مطالعه، هميشه دانشمندان به طريق­هاي مختلفي بيماري ها را طبقه بندي مي­كنند. اولين و متداول­ترين طبقه­بندي از روي علائم آلودگي مثل پوسيدگي، لكه­بري، پژمردگي و لكه­زايي است.

طبقه بندي دوم بيماري هاي گياهي، از روي عضو گياه مثل بيماري هاي ريشه، ميوه و شاخ و برگ است.

طبقه بندي سوم از روي نوع گياه مورد حمله مثل بيماري هاي درختان ميوه، نباتات زراعي و درختان جنگلي است.