فهرست مطالب

پيشگفتار

كانسارهاي كرم

كاني‌شناسي كرم

سنگ‌هاي كرميت‌دار

كانسارهاي كرميت

كاربرد كرم در صنايع مختلف

در حاشيه روش‌ها

مقدمه

نتايج و بحث

فلوشيت

نتايج

فروشوئي كرميت

خلاصه

آزمايش

منابع و ماخذ

پيشگفتار

با توجه به سابقه طولاني معدن‌كاري در ايران، عده كثيري از مردم، از اين طريق امرار معاش مي‌كردند و در يك قرن اخير رشته معدن به صورت كلاسيك در مراكز علمي و آموزشي تدريس شده است و يكي از نخستين رشته‌هاي دانشكده فني در دانشگاه تهران بوده كه هدف اصلي از ايجاد اين رشته، حل مشكلات مختلف زمينه‌هاي مختلف معدني به روش‌هاي علمي و فني و نتيجتاً سودده كردن آن بوده است، ولي بعد از انقلاب، به دلايل مختلف از جمله محاصره اقتصادي ماشين‌آلات معدني به قيمت گزافي بدست معدنكاران رسيده و نتيجتاً قيمت تمام شده محصولات معدني بالا رفته، از طرفي فروپاشي اتحاد جماهير شوروي موجب سرازير شدن صدها هزار تن مواد معدني به بازار جهاني شد و در نهايت قدرت رقابت را در زمينه‌هاي معدني در كشور ما به حداقل رساند.

مهمترين نگرش در اين مورد فراوري هرچه بهتر مواد معدني و نتيجتاً افزايش ارزش آن به چند برابر قيمت خام بوده است. توليد كرم نيز در اين بازار آشفته، خالي از مشكل نبوده، بطوريكه قيمت آن به دلايل بالا، شديداً سقوط كرد. راه چاره اين بود كه كارخانه‌هاي فراوري توسعه داده مي‌شد، به جز يك مورد عمده احداث كارخانه فروكرم در استان هرمزگان در بقيه موارد توفيق آنچناني حاصل نشد، زيرا به دليل آلوده كردن محيط زيست توسط كارخانه‌هاي تبديل كاني كرم به مواد قابل استحصال، كمتر كشور پيشرفته‌اي حاضر به خريد كرم به صورت خام بوده. با توجه به ذكر مشكلات بالا، به عنوان Case دو مورد از تغليظ كرم به روش‌هاي مختلف در اين نوشتار آمده است.

كانسارهاي كرم

ژئوشيمي كرم: كرم در طبيعت هميشه به صورت سه ظرفيتي (Cr3+) پيدا مي‌شود. اين فلز در پوسته زمين تقريباً در سنگ‌هاي آذرين قليايي مربوط به مرحله اول تبلور ماگما و سرپانتين حاصل از آنها ديده مي‌شود. در اين سنگ‌ها كرم معمولاً با آهن (دو و سه ظرفيتي) نيكل و منيزيم و كبالت همراه است، احتمالاً سيلكات‌هاي قليايي همچون هورن بلند اوژيت و اوليوين نيز ممكن است در تركيب خود داشته باشد.

كاني‌شناسي كرم

كرم به صورت اكسيد مضاعف كرم و آهن و به صورت FeOCr2O3 و يا FeCr2O4 مي‌باشد.

فرمول عمومي كرميت به صورت (Mg, Fe, …) (Cr, Al, Fe, …) نوشته مي‌شود.

سنگ‌هاي كرميت‌دار

كانسارهاي كرميت‌دار با وجود تنوع اشكال آن در داخل سنگ‌هاي آذرين قليايي تا بسيار قليايي تشكيل مي‌شود. سنگ‌هاي فوق فاقد كوارتز و فلدسپانهاي و آلكالن‌ها مي‌باشد و از نظر تركيبات گوگردي نيز در درجه پائين قرار دارند. مقدار سيليس كمتر از 45 درصد مي‌باشد. نوع كانه كرم شكل و وسعت كانسار آن تابع تركيب شيميايي ماگما و به طور كلي تغييرات عوامل ptc (فشار)، درجه حرارت و تركيب) مي‌باشد.

كانسارهاي كرميت

كانسارهاي كرميت كه داراي ارزش اقتصادي است، به دو صورت لايه‌اي و آلپي مي‌باشد.

1. نوع لايه‌اي: مثال بارز در اين مورد كرميت بوشولد (آفريقاي جنوبي) و كمپلكس استيل واتر (آمريكا)، كمپلكس دايك بزرگ در جنوب رود زيارا را مي‌توان نام برد.

2. نوع آلپي: از مشخصات اين نوع كانسار، همراهي آنها با سنگ‌هاي پريدوتيت‌هاي سرپانين مي‌باشد.

مهمترين مثال در اينگونه كرم، توده‌هاي كوه دون (نيوزلاند) دموا و ناحيه كاماگئي (كوبا) را مي‌توان نام برد.

كانسارهاي كرميت ايران همراه سرپانتين‌ها و پريدوتيت‌هاي سرپانتين مي‌باشد و اغلب از نوع آلپي است، اما در جنوب ايران از مشخصات كانسارهاي لايه‌اي نيز گزارش شده است. تا كنون كانسارهاي كرميت زياد در ايران مورد بهره‌برداري قرار گرفته و تعدادي از اين معادن، به علت پائين بودن عيار و مشكلات مالي و بالا رفتن قيمت تمام شده تعطيل شده است.

تا كنون از وجود معادن كرم در هفت استان كشور گزارش شده است، ولي عمده‌ترين آنها عبارتند از: فارياب و اسفندقه، خواجه جمالي در نيريز شيراز مي‌باشد. در نزديكي‌هاي اين معادن، كارگاه‌هاي فراوري در مقياس كوچك احداث شده است. از جمله فراروي كرم در خواجه جمالي، گفت در جغتاي با استفاده از اسپيرال و جيك به روش ثقلي انجام مي‌گيرد، ولي عمده‌ترين كارخانه فروكرم در استان هرمزگان مي‌باشد.

كاربرد كرم در صنايع مختلف

با توجه به خصوصيات فيزيكي و شيميايي فلز كرم و كاني‌هايي كه اين فلز در آنها يافت مي‌شود، موجب شده كه اين فلز در صنعت كاربرد گسترده‌اي داشته باشد. همانند: صنعت آبكاري، تهيه فولادي‌هاي مرغوب، صنعت ديرگدازها، رنگ، چرم، شيشه و داروسازي از صنايع برجسته‌اي هستند كه مواد ياد شده را به گونه‌هاي مختلفي به كار مي‌گيرند. در صنايع متالوژي معمولاً موادي با 48 درصد اكسيد كرم كه نسبت آن بيش از 3 و ميزان گوگرد و فسفر آن كمتر از يك درصد باشد.