هدفها و نتایج عملیات خاکورزی

هدفهای اصلی عملیات سالانه خاکورزی عبارتند از:

ایجاد شرایطی مطلوب و پایدار در خاک که ضمن ایجاد بستری مناسب برای بذر، زمینه مطلوبی برای تکامل ساقه و ریشه یا غده گیاه فراهم کند.

علاوه بر این، درانجام این عملیات اختلاط کامل بقایای گیاهی و کودهای مختلف با خاک، سهولت حرکت و کار ماشینهای کاشت و داشت، و نیز مبارزه با عوامل زیان آور برای گیاه مورد نظر است. به طور خلاصه می توان ایجاد و حفظ نرمی یا پوکی خاک را مهمترین هدف خاکورزی دانست. (منبع شماره 2)

موارد کاربرد

در حال حاضر، خاکورزی ثانویه برای تهیه بستر بذر مهمترین کاربرد دیسکهاست. دیسک در زمین شخم خورده به کمک وزن و با لبه تیز پره ها کلوخها را برش می دهد و ضمن جابجایی خاک آنها را نرم می کند.

پره های دیسک در صورت داشتن وزن و استحکام کافی قادر به نفوذ در خاکهایی خواهند بود که دستگاههای دیگر در آن قادر به کار نیستند. از این رو، در مواردی که شخم در رطوبت مناسب (خاک گاورو) یا فصل معین انجام نشده است و به این دلیل کلوخها به سختی شکسته می شوند، استفاده از دیسک اجتناب ناپذیر است. معمولاٌ در چنین مواردی استفاده مکرر از دیسک ضرورت می یابد. با توجه به اینکه دیسک کار برش را انجام می دهد واحتمال شکستن خاکدانه ها بوسیله پره های دیسک وجود دارد، افراط در استفاده از آن خاک را پودر می کند و عوارض بعدیی چون سله بستن را به همراه خواهد داشت.

سایر موارد کاربرد دیسک عبارتند از شخم زمینهای آیش دادن مواد شیمیایی به خاک، کنترل گیاهان هرز، و زیر خاک کردن بذر. در ضمن چون پره های دیسک درهنگام دوران می تواند به راحتی از روی بیشتر موانع بگذرد (با غلتش) ، این وسیله خاکورز در زمینهای سنگلاخ یا کنده دار به خوبی عمل می کند. (منبع شماره 1)

تنظیمهای دیسکها

نفوذ یکنواخت و تراز بود ن از مهمترین عوامل مؤثر در کارکرد دیسکها است. عوامل مؤثر در نفوذ که به طراحی دیسک مربوط می شوند عبارتند از:

1- زاویه گروهها. افزایش زاویه، نفوذ را کاهش می دهد.

2- وزن کل دیسک و وزن به ازای هر پره. افزایش وزن قدرت نفوذ را بیشتر و افزایش فاصله بین پره ها وزن بیشتری را روی هر پره متمرکز می کند.

3- قطر پره. پره های کوچکتر بهتر نفوذ می کنند؛ در حالی که نفوذ پره های بزرگتر در خاکهای سست بیشتر است.

4- تیزی پره. پره های تیز خاک و بقایای گیاهی را بهتر می برند. پره هایی که لبه آنها از داخل تیز شده است در خاک سخت بهتر نفوذ می کنند.

5- زاویه اتصال. با بالا بردن نقطه اتصال، قدرت نفوذ کاهش می یابد و برعکس. به هر حال بهترین وضعیت، افقی قرار گرفتن اتصال مالبندی است.

عواملی مانندنوع خاک (شنی، لومی، رسی و غیره) ، رطوبت خاک (مرطوب، نیمه مرطوب، خشک و آفتاب خورده)، استقامت خاک (سست، پیوسته، سخت، شخم خورده و شخم نخورده) ومیزان وبقایای گیاهی نیز در قدرت نفوذ دیسکها مؤثرند. (منبع شماره 1)

قدرت نفوذ یکنواخت وکارکرد مطلوب دیسک با تراز کردن آن درجهت طولی وعرضی تأمین می شود. تراز طولی با تغییر طول بازوی میانی هیدرولیک تراکتور (در انواع سوار) و یا تنظیم وضعیت مالبند یا چرخهای حامل برای انطباق آن با ارتفاع مالبند تراکتور (در انواع کشیدنی) انجام می گیرد. اگر دیسک تراز طولی نداشته باشد، عمق نفوذ گروههای جلویی و عقبی یکسان نخواهد بود.

روش کار در مزرعه

دردیسک زدن مزارع چندین الگو مورد استفاده قرار می گیرد. اگربرش کلش باقیمانده ازکشتهای ردیفی مورد نظر باشد، حداقل در نخستین راه کار باید نسبت به ردیفهای قبل مورب حرکت کرد تا با ریشه کن کردن بقایای گیاهی، پشته ها نیزگسترده ومسطح شود. روش دیگر کار، حرکات پیش وپس دستگاه است، یعنی روشی که برای کار با گاوآهنهای دوطرفه استفاده می شود. روش قطعه بندی بخصوص در کار با دیسکهای یک زانویی اجرا می شود؛ زیرا شیار به جا مانده از یک راه کار باید در راه بعدی پر و در نتیجه سطح کاری یکنواخت آماده شود. اگر دیسک زنی بار دوم ضروری باشد، جهت کار باید نسبت به نوبت اول عمود یا مورب باشد.

پس از انتخاب الگوی مناسب و قبل از شروع به کار زاویه برش را متناسب با هدف خاکورزی، سستی خاک، میزان بقایای گیاهی و عمق مورد نظر انتخاب کرد و تنظیمهای ابتدایی را روی دستگاه انجام داد. تنظیمهای نهایی درمزرعه انجام خواهند شد. در عملیات توأم برش بقایای سطحی و تهیه بستر بذر، کمتر گرفتن زاویه برش برای گروههای عقبی توصیه می شود. (منبع شماره 1)