چکیده

هدف از مطالعه شناسایی کلیه زیستگاههای پرنده در استان، تخمین جمعیت پرنده، شناسائی عادات و رفتار، شناسایی عوامل تهدید کننده زیستگاه و گونه و در آخر ارائه پیشنهادات کاربردی در جهت حفظ و احیا گونه سیاه خروس و زیستگاههای مختلف آن چه در داخل و چه در خارج از محدوده حفاظت شده ارسباران می‌باشد.

روش تحقیق بر مبنای جمع آوری اطلاعات و عملیات میدانی بوده که در جهت شناخت زیستگاههای پرنده در محدوده استان، بررسی وضعیت زیستگاه و تخمین جمعیت پرنده در هر یک از زیستگاههای شناسایی شده، انجام گرفته است.

به منظور تعیین پراکنش پرنده، علاوه بر جمع آوری اطلاعات محلی اقدام به تهیه مدل از زیستگاه مادر شد که با تعمیم آن در سایر مناطق به همراه عملیات میدانی, زیستگاههای جدیدی شناسائی گردید که در آن زیست جای پرنده (لک) شامل محلهای لانه گزینی، جوجه آوری، تغذیه، شناسائی گونه های گیاهی مدنظر قرار گرفته است.

در مورد تخمین جمعیت پرنده به علت ناهمگونی منطقه پراکنش و ازهم‌ گسیخته بودن زیستگاهها، روشهای آماری متداول کارائی نداشت. لذا ابتدا سعی شد ازطریق روش معمول (capture-sighting) تعدادی از پرندگان نر علامتگذاری و رهاسازی شوند؛ ولی این روش به دلایل مختلف مفید واقع نگردید. لذا اجبارا اقدام به شناسائی مناطق لک گردیده و در طول اردیبهشت ماه با مشاهده مستقیم در ساعات اولیه صبح (۵:۳۰ تا ۹) و ساعات آخر روز (۶ تا ۸:۳۰) تعداد پرندگان نر در این مناطق شمارش گردید.سپس نسبت پرندگان نر به ماده در ۶ منطقه تجمع در داخل منطقه امن و ۶ منطقه تجمع در داخل منطقه حفاظت شده، بررسی و معلوم شد که در ۷۰% این مناطق نسبت پرنده نر به ماده سه به یک می‌باشد. لذا در این مطالعه تعداد پرنده نر و ماده سه به یک محاسبه گردیده است. پس از شناخت و بررسی داده‌های زیستگاههای مورد مطالعه، جمعیت موجود در آنها تلفیق و جمع بندی شده و بر مبنای عوامل زیست محیطی و اکولوژیکی در جهت بهره ‌وری بهینه و حفاظت پایدار، برنامه‌های مدیریتی زیستگاهها به تفکیک مشخص شده است.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات

۱-۱ مقدمه. ۲

۱-۲- پیشینه مطالعاتی.. ۲

۱-۲-۱- پیشینه مطالعاتی در قفقاز ۲

۱-۲-۲- پیشینه مطالعاتی در ایران.. ۳

۱-۳- پراکنش…. ۴

۱-۳-۱- پراکنش جهانی.. ۴

۱-۳-۲- پراکنش در ترکیه. ۵

۱-۳-۳- پراکنش در جمهوری آذربایجان.. ۶

۱-۳-۴- پراکنش در ایران.. ۶

فصل دوم: مطالعات کتابخانه ای

۲-۱- معرفی منطقه حفاظت شده ارسباران.. ۹

۲-۱-۱- وسعت و حدود جغرافیایی.. ۹

۲-۱-۱-۱- حدود چهارگانه جغرافیایی.. ۹

۲-۱ـ۱ـ۲ـ تقسیمات سیاسی ـ اداری.. ۱۱

۲-۱-۲- گونه‌های شاخص گیاهی.. ۱۱

۲-۱-۳- خصوصیات فیزیکی منطقه. ۱۲

۲-۱-۴- گونه‌های شاخص جانوری.. ۱۳

۲-۲- معرفی گونه. ۱۴

۲-۲-۱- مشخصات ظاهری.. ۱۶

۲-۲-۱-۱- مقایسه مشخصات ظاهری سیاه خروس قفقازی و اروپائی.. ۱۷

۲-۲- ۲- مشخصات زیستگاه گونه. ۱۸

۲-۲-۲-۱- مقایسه زیستگاههای قفقاز با زیستگاه کلن.. ۱۹

فصل سوم: عملیات میدانی

۳-۱- تجهیزات مورد نیاز ۲۲

۳-۱-۱- تجهیزات اقامتی.. ۲۲

۳-۱-۲- تجهیزات مطالعاتی.. ۲۲

۳-۲- مراجعه به روستاهای منطقه و مصاحبه با افراد. ۲۳

۳-۳- انواع لکهای شناسایی شده ۲۵

۳-۳-۱- لک های شناسائی شده در داخل منطقه امن کلن (از شرق به غرب) ۲۵

۳-۳-۲- لک‌های شناسائی شده در خارج از محدوده امن و داخل منطقه حفاظت شده ۲۵

۳-۳-۳- مناطق لک شناسائی شده در خارج از منطقه حفاظت شده ارسباران.. ۲۵

۳-۴- عملیات میدانی در منطقه امن کلن و مشاهده رفتار پرنده ۲۷

۳-۴-۱- تغذیه. ۲۸

۳-۴-۲- استراحت شبانه. ۲۹

۳-۴-۳- صدا ۳۰

۳-۴-۴- الگوهای اجتماعی.. ۳۰

۳-۴-۵- نظام تجمع (Lekking) و تشکیل لک…. ۳۱

۳-۴-۵-۱- ویژگی و کارکرد قلمرو ۳۲

۳-۴-۵-۲- رفتارشناسی تجمع و نمایش (Lekking behaviour) 33

3-4-5-3- جلب جفت… ۳۴

۳-۴-۵-۴- پرش…. ۳۵

۳-۴-۵-۵- رویاروئی نرها ۳۷

۳-۴-۵-۶- جفتگیری.. ۳۹

۳-۴-۵-۷- زادآوری.. ۳۹

۳-۵- تخمین جمعیت… ۴۰

فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری

۴-۱- بررسی نوسانات جمعیت در فصول مختلف سال.. ۴۳

۴-۲- عوامل تهدید کننده زیستگاه و گونه. ۴۳

۴-۲-۱- چرای دام. ۴۳

۴-۲-۲- جنگل تراشی.. ۴۴

۴-۲-۳- علف چینی.. ۴۴

۴-۲-۴- تغییر کاربری اراضی.. ۴۵

۴-۲-۵- شکار ۴۵

۴-۲-۶- سقوط بهمن.. ۴۶

۴-۲-۷- احداث جاده‌های روستائی وعشایری.. ۴۶

۴-۳- جمع بندی اطلاعات و تجزیه و تحلیل نتایج.. ۴۶

۴-۴- پیشنهادات و راهکارهای مدیریتی و حفاظتی.. ۴۷

۴-۴-۱- مدیریت در محدوده امن کلن.. ۴۸

۴-۴-۲- مدیریت زیستگاههای خارج از منطقه امن و واقع در محدوده حفاظت شده ۴۸

۴-۴-۳- مدیریت در زیستگاههای واقع در مناطق آزاد. ۴۸

۴-۴-۴- انجام اقدامات زیربنائی در درازمدت… ۴۹

پیوست… ۵۰

فهرست منابع و ماخذ. ۵۲

فرم ثبت اطلاعات در برآورد شمارش لکها……………………………………………………………………………………….۵۳

فهرست منابع و ماخذ

۱- امیربهبودی حمید، بررسی وضعیت گونه‌های نادر گیاهی و جانوری ۱۳۷۴

۲- خان محمداف آی.ای، ماکیانهای جمهوری آذربایجان ۱۹۷۱، ترجمه حاجی‌زاده لیل‌آبادی،احمد

۳- ضیائی هوشنگ، راهنمای صحرائی پستانداران ایران، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ۱۳۷۵

۴- طرح مدیریت منطقه حفاظت شده ارسباران، مرحله توجیهی (طرحریزی)، جلد یازدهم، حیات‌وحش و آبزیان، مدیرطرح: شرکت جهاد تحقیقات آب وآبخیزداری، مشاور: شرکت روانآب، ۱۳۸۱

۵- فیروز اسکندر،حیات وحش ایران (مهره داران)،مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول ۱۳۷۸

۶- مجنونیان هنریک، منصوری جمشید، زهراد بهرام، طرح تحقیقات حیات وحش کشور، گزارش بررسی ترکیب و ساختمان پوشش گیاهی زیستگاه سیاه‌خروس، ۱۳۶۲

۷- مسعود محمدرضا، بررسی زیستگاه سیاه خروس (منطقه امن کلن) اردیبهشت ۱۳۷۲، گزارش اداره کل