روانشناسي رشد

روانشناسی رشد شاخه‌ای از علم روان‌شناسی ‌است که به توصیف و تبیین تغییرات در طول زندگی فرد می‌پردازد و از رشته‌های مختلف زیست‌شناسی، جامعه‌شناسی، تعلیم و تربیت و پزشکی کمک می‌گیرد. اگر چه روان‌شناسی رشد به تمام مراحل زندگی انسان از تولد تا مرگ می‌پردازد، اما بر کودکی و نوجوانی تأکید دارد.

روان‌شناسان رشد در پی آن هستند تا چگونگی رشد انسان را در طول زمان تعیین کنند، برای تحقق این هدف روان‌شناسان رشد، رفتار افراد را در سنین مختلف به دقت مورد مشاهده قرار می‌دهند. از سوی دیگر روان‌شناسان رشد به تبیین رشد می‌پردازند که در آن دو الگوی عمومی و اختصاصی را مد نظر دارند. سومین هدف روان‌شناسی رشد این است که حاصل مطالعات توصیفی و تبیینی خود را در مورد رشد در جهت مثبت رشد انسان به کار بگیرد و رشد انسان‌ها را به حداکثر برساند. این جنبه کاربردی رشد خصوصاً به کودکان و نوجوانانی که به دلایلی دچار نارسایی در رشد شده‌اند، می‌پردازد.

مقدمه:

روان‌شناسي دانش جذابي است. اگر چه از تأسيس آن توسط ويلهلم وونت (دانشگاه لايپزيك آلمان) در سال 1879 بيش از 125 سال از عمر آن نمي‌گذرد، اما در اين سالها مطالعات علمي نظريه پردازان بزرگ و تحقيقات آنها اين دانش جوان را به عنوان يكي از كاربردي‌ترين علوم انساني درآورده است. امروزه كمترين جايي سراغ داريم كه روان‌شناسي در آن نفوذ نكرده باشد روان‌شناسي در محدوده زيادي به فعاليت مي‌پردازد. و بر اساس آن نظريه پردازان مختلفي در حوزه مطالعاتي مورد نظر خود، به دسته‌بندي و ارائه تئوري‌هايي پرداختند كه اگر بعضي از تفاوتهاي عمده و جدّي اين نظريه هاي را به كناري نهيم، خواهيم ديد كه هر يك گوشه‌اي از مسائل و مشكلات انساني را پاسخ دادند و يا به توجيه و تبيين (بيان چگونگي پديدآيي) واكنش‌ها و رفتارهاي مختلف در موقعيت و زمان‌هاي گوناگون پرداخته‌اند. تلاش روان‌شناسي در جهت تبيين سازگاري انسان با محيط است. بطور مثال روان‌شناسي رشد تلاش مي‌كند تا سازگاري مرحله‌اي در انسان را توضيح دهد. بدين معني كه براساس مطالعات علمي انجام شده تشريح مي‌كند كه يك كودك 5 ساله چگونه محرك‌هاي اطراف را ادراك مي‌كند و داراي چه توانمندي‌هاي شناختي است. و آنگاه كه اين كودك به يك نوجوان تبديل مي‌شود چه تحولي ايجاد مي‌شود؟ و داراي چه توانمندي‌هايي مي‌شود؟ و چگونه خود را با محيط اطراف سازگار مي‌كند؟ امروزه كمتر علمي مانند روان شناسي سراغ داريم كه در بسياري از مسائل انسان نظريه هاي اساسي و كاربردي داشته باشد. روان شناسي در تمامي امور انسان از رشد گرفته تا يادگيري ، از آموزش و پرورش تا درمان بسياري از مشكلات رفتاري نظرات بسيار جالب و كاربردي دارد. از استخدام كاركنان در يك مؤسسه تا پرتاب سفينه هاي فضايي نظر متخصصان روان شناسي اهميت بسياري پيدا كرده است. روان شناسي رشد به بررسي ويژگيهاي شناختي ، هيجاني و اجتماعي افراد در سنين مختلف مي پردازد و مطالعات آن اين اطلاعا ت را به ما مي دهد كه در هر سن فرد چگونه با محيط خود سازگار مي شود و در هرمقطع سني داراي چه توانمنديهايي است همچنين روان شناسي رشد اصول اساسي حاكم بر رشد و تحول را مورد بررسي قرار مي دهد. روان شناسي رشد به همه دوران زندگي انسان ارتباط دارد اما بيشترين توجه خود را به كودكي و نوجواني داشته است. ما در اين مبحث ابتدا به بيان اصول اساسي حاكم بر رشد مي پردازيم آنگاه نظريه هاي معروف در روان شناسي رشد از جمله نظريه رشد شناختي پياژه، نظريه رشد رواني اجتماعي اريكسون ، رواني جنسي فرويد ،نظريه يادگيري مشاهده اي بندورا و رفتارگرايي اسكينر را به اختصار توضيح خواهيم داد.سپس ويژگيهاي انسان را از نظر شناختي ، هيجاني و اجتماعي را در سطوح كودكي و نوجواني معرفي مي كنيم .در پايان با تاكيد به دوره نوجواني مواردي چون هويت و نفش جنسيتي، نوجوان وخانواده، نوجوان و همسالان، افت تحصيلي و مشكلات رفتاري همچون افسردگي،خودكشي و مصرف موادمخدر به اختصار بررسي خواهيم كرد.