فهرست:

تاريخچه بيمه در ايران

نگاهي به صنعت بيمه

بيمه، مديريت بيمه

فضاي كسب و كار صنعت بيمه

نقش دولت در رشد يا افول صنعت بيمه

بيمه خصوصي، بيمه دولتي

نابساماني ها و تنگناهاي صنعت بيمه

وضعيت حال و آينده بيمه

تاريخچه بيمه در ايران

بيمه به مفهوم امروزي آن در ايران سابقه چنداني ندارد. در حدود سال “1280” هجري شمسي در دو مؤسسه روسي بنام “نادژدا” و “كافكازكوري” در ايران شروع به كار كردند كه پس از انقلاب بلشويكي تعطيل شدند. بعد از آن شركت بيمه انگليسي “آليانس” نمايندگي خود را در ايران تأسيس كرد و شركتهاي ديگر انگليسي و آلماني و سوئيسي در ايران شروع به فعاليت نمودند. بعدها شركت بيمه دولتي شوروي بنام “اينگستراخ” نيز در ايران شعبهاي تأسيس كرد و تعداد اين شركتها بتدريج افزايش يافت.

فعاليت شركتهاي بيمه خارجي در ايران كه در بدو امر مفيد به نظر ميرسيد به صورتي درآمده بود كه براي اقتصادي ملي به جار نفع، زيان آور بود از يك طرف اين شركتها با استفاده از عدم اطلاع بيمه گذاران در مقابل پوششهاي محدود حق بيمه كلاني مطالبه و دريافت ميكردند و به بهانه هاي گوناگون از پرداخت خسارت سرباز مي زدند و از طرف ديگر سالانه مقدار قابل توجهي ارز به صورت حق بيمه از كشور خارج مينمودند.

بيمه در ايران قبل از سال “1314” كه شركت سهامي بيمه ايران تأسيس گرديد، نمايندگي هاي خارجي يكي پس از ديگري تعطيل شده و فقط دو شركت كه نمايندگي شركتهاي بيمه “اينگستراخ” روسيه و “يوركشاير” انگليس را داشتند باقي ماندند و اين شركتها حتي تا بعد از تشكيل حكومت جمهوري اسلامي و قبل از تاريخ “4/4/58” كه شوراي انقلاب شركتهاي بيمه را ملي و نمايندگي هاي خارجي را منحل اعلام كرد به فعاليت خود در ايران ادامه ميدادند. قبل از انقلاب اسلامي در ايران يك شركت بيمه دولتي (شركت سهامي بيمه ايران) و چهارده شركت بيمه خصوصي و نمايندگي خارجي (شركتهاي بيمه: ملي، شرق، آريا، ساختمان و كار، حافظ، ايران و آمريكا، البرز، آسيا، اميد، تهران، پارس، دانا و شركتهاي نمايندگي اينگستراخ و يوركشاير) فعاليت ميكردند و از سال “1351” بيمه مركزي ايران جهت هدايت امر بيمه در كشور و نظارت بر شركتهاي بيمه تشكيل گرديد. بعد از انقلاب ابتدا در سال “1358” با مصوبه شوراي انقلاب شركتهاي بيمه خصوصي ملي شده و نمايندگيهاي خارجي تعطيل گرديد و از شهريور ماه “1360” به جز شركتهاي بيمه “آسيا” و “البرز” فعاليت ساير شركتهاي ملي شده متوقف گرديد. از سال “1367” براساس مصوبه مجلس شوراي اسلامي علاوه بر شركت سهامي بيمه ايران كه يك شركت بيمه دولتي بود، شركتهاي بيمه “البرز” و “آسيا” هم دولتي شد و يك شركت بيمه دولتي ديگر كه فقط اجازه فعاليت در بخش بيمه اشخاص به آن داده شد به نام شركت بيمه “دانا” تشكيل گرديد. در حال حاضر پنج شركت بيمه دولتي علاوه بر تهران كه مركز اصلي آنان است با ايجاد شبكه نمايندگي و تأسيس شعب در اغلب شهرهاي كشور به امر بيمه گري مي پردازد.

نگاهي به صنعت بيمه

از صنايع بسيار با ارزش هر جامعه مي توان از صنعت بيمه كه خود به نوعي باعث توسعه روزافزون آن جامعه مي شود، ياد كرد. امروز در تمامي جوامع توسعه گرا، بيمه را عاملي مهم در توسعه كشورها مي دانند زيرا معتقدند بيمه در رشد بخشهاي مختلف اقتصادي نقش برجسته اي را ايفا مي نمايد و با پوشش خسارات ناشي از انجام فعاليتهاي اقتصادي و توسعه اي جامعه، انگيزه هاي سرمايه گذاري را نيز افزايش مي دهد. به عبارت بهتر صنعت بيمه به عنوان مجموعه اي از بنگاههاي اقتصادي هزينه ها و منافع خود را درنظر مي گيرد و در نقطه بهينه به گونه اي عمل مي كند تا حداكثر خدمات را با حداقل هزينه ارائه دهد كه اين باعث حركت سريع توسعه در جامعه مي شود. اما بيمه در اقتصاد و جامعه ما از چه جايگاهي برخوردار است؟ پاسخ اين پرسش به نحوه نگرش ما به بيمه و توقعاتي كه از اين صنعت مهم داريم بازمي گردد. شايد بسياري از ما بيمه را كاري صرفاً اقتصادي تصور كنيم يا آن را فعاليتي اقتصاي - اجتماعي بدانيم كه اتفاقاً جنبه اجتماعي آن قابل توجه تر است. در شرايط جديد جوامع، عملكرد بيمه ديگر نمي تواند با آنچه كه در گذشته عمل كرده است، شبيه باشد. امروز اگر مشتريان شركتهاي بيمه اي هيچ انگيزه اي براي بيمه كردن خود و دارائي هايشان نداشته باشند و صرفاً با اجبار به آن روي آورند، زمينه رقابت را در شركتهاي بيمه از بين خواهند برد اما واقعاً چند درصد از مردم، سازمانها، مديران و متخصصان از بيمه استقبال مي كنند براي پاسخ بايــــد گفت، تا چه اندازه به خواسته هاي قبلي اين افراد پاسخ مثبت و منطقي داده شده است؟ اگرچه طي يك دهه گذشته صنعت بيمـــه رشد قابل قبولي داشته اما هنوز آن طور كه بايد به نيازهاي اوليه مشتريان خود نگاه عميقي نكرده است.

يكي از ويژگيهاي شركتهاي بيمه، محوري بودن آنها در مسايل مالي است كه علاوه بر تامين امنيت فعاليتهاي اقتصادي ازطريق ارائه خدمات بيمه اي، با مشاركت و بكارگيري صنايع مالي انباشته شده نزد خود در بازارهاي مالي، مي توانند موجب تحرك و پويايي و نيز رشد و توسعه بازارهاي سرمايه شوند. با وجود نقش اساسي و تعيين كننده صنعت بيمه در رشد بازارهاي مالي كشور، نهادهاي فعال در اين بازارها آن طور كه بايد از انسجام و سازمان يافتگي لازم برخوردار نيستند و به صورت سنتي فعاليت مي نمايند كه اين موجب اثرگذاري نامطلوب بر فرايند رشد و توسعه ساير بخشهاي اقتصادي خواهدشد. محاسبه توان بالفعل صنعت بيمه كشورمان در مقايسه با متوسط كشورهاي درحال توسعه و توسعه يافته، نشان مي دهد كه مشاركت اين صنعت در بازار سرمايه به صورت بالقوه بين 30 تا 100 درصد قابل افزايش است.به نظر مي رسد صنعت بيمه كشور با مشكلات بازارهـــاي مالي و تنگناهايي روبرو مي باشد كه براي رفع اين مشكلات بايد راهكارهايي چون آزادسازي و مقررات زدايي در بازارهاي مالي و بازار بيمه و نيز ايجاد فضاي رقابتي گسترده تر در اين بازارها ازطريق امكان مشاركت بخش خصوصي اجرا گردد.تدبير نيز در گزارش ويژه اين شماره خود ضمن پرداختن به تعاريفي از صنعت بيمه به بررسي وضعيت حال و آينده اين صنعت و نيز مطالعه عملكرد بيمه هاي دولتي و غيردولتي در كشورمان مي پردازد و درنهايت نگاهي به تنگناها و مشكلات جاري در اين صنعت با توجه به فضاي كسب و كار صنعت بيمه در كشور خواهد انداخت.