- بررسی شبهات دینی در رابطه با تخریب محیط زیست و پاسخ به آنها با استفاده از قرآن و روایات همراه با مقایسه دیدگاه دینی و غیردینی به محیط زیست - 29 صفحه فایل ورد

محیطزیست: مشکلات و راه‌های برون‌رفت از منظر اسلام

به تدریج ظهورو گسترش بحران‌های زیست محیطی که دامنه آن افزون برانسان، جانوران و گیاهان را نیز در بر گرفته است،سبب شد جوامع انسانی به این مسأله توجه بیشتریکنند.

محیط سالم برای زندگی یکی ازنعمت‏های الاهی و از امور مورد توجه مردم است. اقتصاد نو در اندیشه رشد مداوم اقتصادی اقدام بهاستفاده گسترده از منابع زیست‌ محیطی کرده که دربسیاری از موارد با تخریب آن‌ها و آسیب‌رساندن بهمحیط زیست همراه بود.

به تدریج ظهور و گسترش بحران‌هایزیست محیطی که دامنه آن افزون بر انسان، جانوران وگیاهان را نیز در بر گرفته است، سبب شد جوامع انسانیبه این مسأله توجه بیشتری کنند.

یکی از ابعاد مهم توجه به اینمسأله نگاه از منظر دینیاست. از این نگاه دو دیدگاهمتناقض وجود دارد. عده‌ای بحران حاضر را ناشی ازفاصله گرفتن از آموزه‌های ادیان دانسته و راه‌حلّ رادر افزایش زمینه‌های تربیت دینی و اخلاقی می‌دانند. عده‌ای دیگر با نگاه سکولار و با اتخاذ موضعی متضادمشکل را در آموزه‌های دینی جسته، و آ‌ن‌ها را دربحران مؤثر دانسته‌اند.

دلبستگی نداشتن به دنیا،مسلط‌شدن بر طبیعت از جانب خداوند و تجویز استفادهبدون حد از منابع طبیعی از مواردی است که به اعتقاداینان، ‌سبب ناپایداری توسعه شده است.

در این مقاله، نگاه درون دینی وبا استفاده از قرآن و روایات،‌ و با نگاه برون دینیو با توجه به دیدگاه‌های گوناگون و گاهی متضاددرباره چگونگی استفاده از محیط زیست این شبهات راپاسخ داده، اثبات می‌کنیم جدایی و فاصله گرفتن ازارزش‌های دینی این بحران را باعث شده است.

در نگاه ادیان و به‌ویژه اسلام،منابع طبیعی و سایر مواهب خداوند برای استفاده همگانآفریده شده است و محیط زیست مورد احترام شریعت قراردارد و با تقویت مبانی دینی فردی و نهادهای اجتماعیمانند امر به معروف و نهی از منکر محیط زیست حفظخواهد شد.

• مقدمه

بدون شک، داشتن محیطی سالم برایزندگی یکی از نعمت‏های الاهی و از امور مورد توجهمردم است. در گذشته نزدیک، به جهت این‌که مسألهآلودگی هوا جدی مطرح نبود و آدمیان از نعمت محیطیپاک بهره‌مند بودند و طبیعت مورد تهاجم بی‌رحمانهداعیه‏داران رشد و ترقی واقع نشده بود، خطر آلودگیمحیط زیست توجه بسیاری را معطوف خود نکرده بود.

انسان از بدو خلقت خویش با تماموجود از طبیعت هراس داشت؛ خطر جانوران درنده، خطر آبو هوای نامساعد و خطر محیط زیست وحشی؛ اما همینطبیعت ضروریات زندگی او و از جمله غذای گیاهی یاجانوری را به وی ارزانی می‏داشت؛ سپس انسان ماهر، بهیاری اندیشه و به کمک ابزار، خود را برای رویاروییبا خطرها آماده کرد و به مهار عوامل طبیعی ورام‌کردن آن‏ها و سرانجام بهره‏کشی از آن‏ها در جهتمنافع خود پرداخت. انسان‏ها با اتحاد و بذل کوشش‏هایمشترک توانستند جنگل‏ها را به‌صورت زمین‏های آباد وقابل کشت و زرع درآورده، مسیر جریان آب رودخانه‏هارا تغییر داده، به ساختن بناها و آثار غول‌آسا وعظیم مانند اهرام مصر اقدام کنند. با این حال، تماماین اقدام‌ها به همان اندازه که جمعیت بشری تابعنوسان‏ها و نشیب و فرازهای برخاسته از رویدادها،جنگل‏ها، بیماری‏های مسری یا بلاهای عظیم طبیعی است،محدود می‏ماند.

انقلاب صنعتی، همراه باپیشرفت‏های علمی، فنی و پزشکی اوضاع را دگرگون ساخت. از سده هجدهم، عواملی چون افزایش و گسترش کشاورزی،انفجار جمعیت، دگرگونی‏ها را سرعت بخشیدند. انسان،بی‏شمارتر از همیشه، به راه‏ها و وسایل پیشرفته‏تریمجهز شد که در راه جاه طلبی‏ها و بلندپروازی‏های ویبرای چیرگی بر نیروهای طبیعت و تولید به‌کار می‏رفت.

اقتصاد نو بر اثر جنون آزمندیبرگرفته از اندیشه رشد مداوم اقتصادی، در صدد کشفتکنیک‏های بهره‌برداری همراه با تخریب هرچه بیشتر ازمنابع طبیعی برآمد و انسان اقتصادی در این عرصه براین باور بود که می‏تواند از ذخایر و منابعی کهطبیعت به وی ارزانی داشته، جاودانه استفاده کند.

به‌تدریج ظهور و گسترش بحران‌هایزیست محیطی که دامنه آن افزون بر انسان، جانوران وگیاهان را نیز در بر گرفته است، همانند از بین‌رفتنجنگل‏ها، آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی و در پی آنمرگ و میر فزاینده حیوانات آبزی، تخریب لایه ازن وباران‏های اسیدی و ... سبب شده جوامع انسانی به اینمسأله توجه بیشتری کنند. در حال حاضر بیش از ۲۳۰پیمان بین المللی زیست‏محیطی وجود دارد که اکثرآن‏ها طی سی سال گذشته منعقد شده‏اند؛ اما درست اجرانشدن این پیمان‏ها و سهل‏انگاری مجریان سبب شده اینپیمان‏ها تأثیر قابل توجهی نداشته باشند.

یکی از ابعاد مهم توجه به اینمسأله نگاه از منظر دینی است. از این نگاه دو دیدگاهمتناقض وجود دارد. عده‌ای بحران حاضر را ناشی ازفاصله‌گرفتن از آموزه‌های ادیان، و راه‌حلّ را درافزایش زمینه‌های تربیت دینی و اخلاقی می‌دانند. عده‌ای دیگر با نگاه سکولار و با اتخاذ موضعی متضاد،مشکل را در آموزه‌های دینی جسته، و آ‌ن‌ها را دربحران مؤثر دانسته‌اند.