چكيده

سعي ما در اين مختصر آنست كه به يكي از بارزترين مصاديق شادي و شاد كردن كه همان مزاح و شوخي است، پرداخته و در مرحله اول آنرا از ديدگاه روايات با آوردن رواياتي در ابتداي اين مقاله بررسي كرده و در مرحله بعد به توضيح كلي آن روايات به وسيله بعضي از علماء كه حجت خدا بر ما در عصر غيبتند، بپردازيم. اميدواريم كه مورد رضايت حضرت بقيه‌الله (عجل الله تعالي فرجه الشريف) واقع گردد.

فهرست مطالب

پيشگفتار

فصل اول: روايات

بخش اول:‌ شادي

الف) شادي و شادماني

ب) آنچه زيبنده شادماني است

ج) عوامل شادي

د) ارزش شادكردن

هـ) ثواب زدودن غم از دل مومن

و) شادي به ناحق

بخش دوم: مزاح

الف) مدح مزاح

ب) نكوهش مزاح

ج) شوخي و مسخره‌گي

د) شوخي زياد

بخش سوم: خنده

الف) خنده و لبخند

ب) نكوهش خنده

ج) خنده بي‌جا

بخش چهارم: مسخره كردن

فصل دوم: كلام علماء

بخش اول: مزاح

بخش دوم: اقسام گوناگون مزاح

الف ـ انگيزه مزاح

الف ـ 1ـ هدف حق

الف ـ 2ـ هدف باطل

ب ـ چگونگي عبارتها و كلمات در مزاح

ج ـ چگونگي لحن شخص در مزاح

بخش سوم: آيا تمام اقسام شوخي ناپسند است

بخش چهارم: نكاتي پيارمون مزاح پسنديده

بخش پنجم: پيامدهاي شوخي نكوهيده

بخش ششم: نكاتي متفرقه پيرامون شوخي

پي‌نوشتها

منابع

پيشگفتار

مزاح و شوخي از مسائلي است كه امروزه بيش از ديگر زمان‌ها با آن روبرو هستيم و اين مسئله در ميان بشر شيوع بسياري يافته است. به همين خاطر بايد مورد بررسي قرار گرفته و فرهنگ صحيح آن در جامعه توزيع گردد تا به صورتي صحيح و با هدفي والا و خداپسندانه انجام شود.

موضوع مزاح كردن به اصل شاد بودن و شاد كردن برمي‌گردد و اين اصل يك امر فطري است. همچنين شاد كردن برادر مؤمن نيز يكي از عبادات بزرگ محسوب مي‌شود؛ اگر شادي‌هاي دنيايي انسان در راستاي كمك به شادي آخرت او باشد، بسيار پسنديده و مطلوب است. به همين جهت شادي‌هايي كه مومنين در زندگيشان دارند به اين منظور است كه براي انجام عبادات و وظايفشان نشاطي داشته باشند. آنها از آن جهتي كه مومن هستند هيچگاه به گناه شاد نمي‌شوند؛ شادي يا مستقيماً در ارتباط با خداست و يا براي تكامل معنوي و انجام وظايف و يا دست كم براي جلوگيري از گناه. با توجه به مطالب بالا شاد كردن هركسي به طور مطلق بالاترين عبادات نيست، بلكه تنها شاد كردن مومنين از مجاري شرعيه و راه‌هايي كه شرعاً مجاز است، مطلوب و پسنديده و بالاترين عبادات محسوب مي‌شود.(1)

(اصل در مزاح كردن بر عدم آن مي‌باشد الا زماني كه بتوان با يك دليل شرعي از اين اصل خارج شد. اولين قدم كشيده شدن به بحران اخلاق در جوانان همين شوخي‌هاي بي‌جا و بي‌جهت و دليل شرعي است و لذا اين شوخي كردن بايد تعديل گردد و اگر اين تعديل رخ ندهد. انسان تا 40 سالگي و بعد از آن همواره خلاف اعتدال حركت مي‌كند.(56)). پس با توجه به مطالب گفته شده انسان تا وقتي جوان است بايد از شوخي‌هاي ناپسند و تمام صفات ناپسند جلوگيري كند و الا وقتي آنها عادت گرديد، ديگر در سنين غير جواني از بين بردن آنها بسيار سخت است.

فصل اول: از ديدگاه روايات

بخش اول: ‌شادي

الف) شادي و شادماني:

امام علي (عليه‌السلام): شادي، انبساط خاطر و نشاط مي‌آورد و غم، گرفتگي خاطر و دلگيري ـ عنه (عليه السلام): كسي كه شاديش كم باشد، آسايش او در مردن است ـ عنه (عليه السلام): اوقات شادي غنيمت است ـ عنه (عليه السلام): هر شادماني به همان اندازه تلخكامي در پي دارد.

ب) آنچه زيبنده شادماني است:

عنه (عليه السلام): شادي مومن آن گاه است كه پروردگارش را اطاعت كند و اندوهش آن‌گاه كه گناه كند.

ج) عوامل شادي:

عنه (عليه السلام): ريشه خرد توانمندي است و ميوه آن شادماني.

د) ارزش شاد كردن:

امام صادق (عليه السلام): هيچ يك از شما فكر نكند كه اگر مومني را شاد كرد، فقط او را شادمان ساخته، بلكه به خدا قسم ما را شاد كرده است. عنه (عليه السلام): هر كه به مومني شادي رساند، به رسول خدا شادي رسانده باشد و هركه به رسول خدا شادي رساند،‌ به خدا شادي رسانده باشد و چنين است كه هركه به مومني اندوهي رساند.