چکیده:

موقعیت منطقه بازدید: مجموعه های افیولیتی در شمال مروست واقع در استان یزد

وقتی از افیولیت صحبت می شود منظور سنگ خاصی نیست بلکه مجموعه ای از سنگ های لایه لایه در نظر مجسم می شود به همین دلیل غالباً از مجموعه افیولیتی( کمپلکس افیولیتی ) یا سری های افیولیتی سخن به میان می آید.

افیولیتها به عقیده زیادی از زمین شناسان معرف پوسته اقیانوسی است که در نتیجه پدیده به نام فرارانش خوانده می شود و در پوسته قاره ای قرار گرفته است. افیولیتها از مجموعه ای از بازالتها، گابرو ها، سنگ های اولترامافیک و رسوبات عمیق دریای تشکیل شده است. معمولاً ضخیم بوده و ضخامت آن حدود 4000 تا 5000 متر بوده است.

مهمترین سنگ های موجود در منطقه بازدید:

سنگهای آذرین عبارتند از: آندزیت، پریدوتیت، گابرو، بازالت، لاتیت، الیوین، دیاباز، دونیت، داسیت، هارزبوزژیت، تراکیت.

سنگهای دگرگونی عبارتند از: گنیس، کالکشیست، آزبست(پنبه کوهی)،آمفیبولشیست،لرزولیت،لیستوینیت،آمفیبولیت.

مهمترین بافتهای موجود در منطقه:

پگماتیتی، افیتیتک،پورفیریک، دانه ریز، میکروگرانولار،تراکیت.

مهمترین ساخت های موجود در منطقه:

کلیپ، چین خوردگی، زون گسله، تورق،لایه لایه، توده ای.

نتیجه گیری:

وجود افیولیتها و پراکندگی آنها در اغلب قاره های دنیا نشان می دهد که در جای گیری بخش اعظم آنها پدیده ی تصادم قاره قاره دخیل بوده و اقیانوس ما بین دو قاره در اثر فرایند فرورانش از بین رفته و در حین تصادم بخش هایی از پوسته اقیانوسی بر روی حاشیه ی غیر فعال رانده شده اند.

عدم وجود دگرگونی حراراتی قابل توجه در مرز تماس آنها با رسوبات بیانگر فرورانش آنها در حالت سرد می باشد.

از نظر شیمیایی افیولیتها با سنگهای پوسته اقیانوسی قرابت نزدیک دارند چنانکه :

1 میانگین ترکیب شیمیایی سنگهای پوسته ی یک مجموعه افیولیتی با ترکیب متوسط پوسته ی اقیانوسی شباهت بسیار دارد.

2 نحوه پراکندگی و فراوانی عناصر خاکهای نادر در مجموعه های افیولیتی و پوسته ی اقیانوسی از نظم و آهنگ یکسانی پیروی می کند.

3 بررسی نسبت های ایزوتوپی استرانسیوم در پوسته ی اقیانوسی و افیولیتها نشان دهنده وجه تشابه تقریباً یکسان در آنهاست.

بنابراین می توان تصور کرد افیولیتها خود پوسته ی اقیانوسی بوده و در کف اقیانوس و در مرحله ای از اقیانوس زایی بوجود می آید.

اکثر مجموعه های افیولیتی ایران بشدت در هم ریخته بوده و واحدهای آن را نمی توان از هم جدا کرد در این حالت به آنها افیولیت ملانژ یا مخلوط افیولیتی می گویند.

یک ملانژ افیولیتی در حد کلی شامل سه بخش زیر است:

1 قطعات اصلی یا قطعاتی که جزء واحدهای افیولیتی است و ابعاد بزرگ دارد.

2 قطعات بیگانه یا ادخال های تکتونیکی ( اولیستولیت) که ابعاد و جنس بسیار متفاوتی دارند.

3 خمیره که قطعات مزبور را در بر گرفته است و خود یک مخلوط تکتونیکی دانه ریز ( میکرو ملانژ) به حساب می آید.

مشخصات کلی افیولیتهای ایران:

از نظر شیمیایی سنگهای آتشفشانی و دیاباز از نوع کالکو آلکالن هستند.

سنگهای نفوذی اسیدی که در مرحله آخر تفریق ماگما بوجود می ایند ضخامت و اهمیت چندانی ندارند و غالباً بصورت دایک یا رگه ظاهر می شوند.

گابرو در بسیاری از مجموعه های افیولیتی ایران فراوان بوده، غالباً از نوع تروکتولیت و نوریت هستند. گاه ساختمان لایه لایه و گاه حالت توده ای دارند.

سنگهای اولترابازیت عمده ترین واحد تشکیل دهنده در مجموعه افیولیتی ایران بوده و در بین آنها هارزبورژیت بیش از سایر انواع است. این سنگها کم و بیش به سرپانتینیت تبدیل می شوند.

غالب مجموعه های افیولیتی بشدت در هم ریخته و واحدهای آن به آسانی قابل جدایش و نقشه برداری نیست و علت نامگذاری آن به کالرد، ملانژ یا افیولیت ملانژ به همین دلیل است.

سنگ های دگرگونی موجود در منطقه:

شسیت ها:

شیست سنگ دگرگونی فولیاسیونداریست که کانی های آن با چشم قابل تشخیص است. فراون ترین سنگهای دگرگونی به حساب می آیند و جود شیستوزیته یا لینه آسیون از مشخصات اساسی آنها است.

شیست ها را بر اساس فراوانی نوع کانی های برتر نامگذاری می کنند مانند میکاشیست، سرسیت شسیت، کلریت شسیت، گلوکوفان شسیت، تالک شسیت و سرپانتین شیست.