سوزن دوزی

مقدمه

هنرهاي دستي تجلي زيبايهايي نشاًت گرفته از ذوق وسليقه مردمان هردياري نشاندهنده توجه آنان به پيرامون هزاررنگ ودنياي اطرافشان مي باشد . كه گاهي سرخوردگيهاي روزنده ، گاهي سرخوشيهاي حال وگذشه را با آفرينش آثارجاوداني به نمايش گذاشته اند .

هنرسوزندوزي نيز ازاين هنرها جدانيست وشايد جنبه بدتري آن عموميت يافتن است كه هرزن ودختري درمنطقه دستي دراين هنردارد .

اما آنچه كه دراين ميان حائز اهميت است جنبه اقتصادي و اشتغالزائي وهمچنين منبع درآمدي براي خانواده ها مي باشد اين مقاله نگاهي دارد به نوع فعاليت سوزندوزان بلوچ وآثار مرتبط به آن .

از تمامي عزيزاني كه ما را درتهيه اي مقاله ياري نمودند از جمله آقايان : جناب آقاي دكتر شهبازي ، جناب آقاي دكتر افراخته ، سركار خــانم جهانتيغ ،... تشكر مي نمائيم .

تاريخچه صنعت سوزن دوزي

زمان رواج آن بعنوان يك هنر اصيل بطور كلي مشخص نيست اما از آنجايكه سوزن دوزي با طبيعت رابطه اي تنگاتنگ دارد پس مي توان آن را درنهاد وسرشت آنها يافت .

هرچند ممكن است دربرهه اي از زمان به علت عدم وجود امكانات ونداشتن توانائي لازم براي بروز دادن نتوان آن راديد اما اين دليل عدم انكار اين هنر درآن زمان نمي تواندباشد .

سوزن دوزي هنري است كه برگرفته از ذوق وقريحه فرد هنرمند مي باشد وهمان طور كه بسياري از شاهكارها ازسرشت ناخود آگاه فرد سرچشمه مي گيرد مانند فكر كردن ، انديشيدن ، ميل به كمال رسيدن و... كه از همان ابتدا دروجود آدمي مي توان يافت سوزن دوزي را نيز بايد چيزي مثل اينها دانست اگردرمورد سوزن دوزي به قدري تعمل كنيم آنرا همان فكر ذهنيات مي يابيم كه زن بلوچ با بهره گيري از روحيه بي غل وغش خود كه مي توان آن را به دور از همه ناخالصي هاي جامعه دانست به خوبي وبه زيبايي آن جاذبه ها وآن سنبلها را كه به ذهنش خطور مي كند و آنها رادردل طبيعت به خوبي حس مي كند به عنوان هنر خود به اطرافيان نمايان مي كند . سوزن دوزي اين هنر پرجذبه رانمي توان به زمان خاصي اختصاص داد اما اگر بخواهيم زمان به فعليت رسيدن آن را بررسي كنيم شايد درحدود 100 يا 200 سال پيش از ظهور اسلام و آمدن اسلام به ايران مربوط باشد كه قومي به نام اسلاوها به ناحيه اي ازبلوچستان آمده ودرآنجا سكني گزيدند .

اين گروه از اسلاوها از طريق جاده ابريشم به اين منطقه آمده بودند ( اين منطقه درحال حاضر جز خاك پاكستان است ودرمرزافغانستان وپاكستان قراردارد ) اين ناحيه را كه اين گروه براي سكونت خويش برگزيده بودند بعلت اينكه مسيحي بودند وآئين اسلام را قبول نداشتند كافرستان مي گفتند كه اين قوم پرورش كرم ابريشم وبدست آوردن نخ از پيله هاي ابريشم و استفاده از آن را درپارچه بافي و سوزن دوزي به زنان بلوچ آموختند .

قبل ازرواج پارچه خارجي اين منطقه از نظر تامين لباس وپارچه خود كفا بود كه به افراد متخصص اين كار جولاهك مي گفتند كه زنان بلوچ با ظرافت كاريهاي خاص خود هنر سوزن دوزي را رواج مي دادند كه دركنار زنان مردان نيز به نوبه خود دراين امر ياري مي رساندند .

كارهاي سخت وخشن اين هنر را مردان وكارهاي ظريف را زنان بر عهده داشتند .

پنبه رستن از زنان وبافتن از مردان ، اجراي نقشه ها برروي پارچه از زنان وفروش برعهده مردان بود . سوزن دوزي آنچنان با زندگي زنان بلوچ آميخته كه درهرجــــاي دنيـــا سوزن دوزي را با زن بلوچ وزن بلوچ را با سـوزن دوزي مي شناسند .

سوزن دوزي اين هنر پرمباهات بلوچ بعلت زيبايي وشهرتي كه پيدا كرده است خوشبختانه فقط محصوربه اين منطقه نمي باشد بلكه آوازه آن فرسنگها فراتر از اينجانيز رسيده است وخودرا به صورتهاي متفاوتي نشان داده است . بطوريكه حتي در بين افرادي كه قدرت آن را نداشته باشند تا پي به آن رموزي كه در تار و پود آن وجود دارد ببرند اما از همان ظاهر زيبا و جذاب آن نهايت استفاده را خواهند برد.

ابزار كار

سوزن دوزي هنري است كه هنر مند براي خلق اثر خود به ابزار كم وابتدايي نياز دارد كه مي تواند به راحتي آنان رافراهم كند كه درهر خانه اي يافت مي شود . وزن بلوچ با حداقل امكانات يكي از برجسته ترين هنرهاي ايران را به نمايش مي گذارد .

ابزارهاي ساده وابتدائي اين هنرعبارتند از :

1 سوزن

2 قيچي

3 انگشتانه

سوزن كه از گويش محلي به آن سوچن مي گويند نقش آن درسوزن دوزي بسيار مهم است واندازه و نوع آن به نوع كار ، دوخت وپارچه مورد نظر بستگي دارد واز آنجا كه نقشها باهم تفاوت دارند سوزندوز سعي مي كند ابزاركار با نوع كار هماهنگي لازم را داشته باشد . وبراي انواع دوختها از انواع سوزنهاي نازك و كلفت استفاده مي كنند كه بستگي به ظرافت ، نوع دوخت ونقشي كه مي خواهد پياده كند دارد بطوريكه هرچه سوزن نازك تر باشد مي تواندبه ظرافت كار كمك كند .