فهرست مطالب

تاريخچه نوغانداري

كرم ابريشم از زمانهاي قديم در مشرق ، مغرب و شرقي آسيا در روي درختان توت بطور وحشي زندگي ميكرد ه و از برگهاي درخت توت تغذيه مي نمود . در مورد اهلي شدن كرم ابريشم در زمانهاي قديم داستانهائي نقل شده است و آنچه مسلم است اين حشره اولين بار در چين اهلي شد و ميگويند در حدود 4600 سال پيش يكي از ملكه‌هاي چيني بنام سي لين شي ضمن گردش در جنگل بروي شاخه ها و برگهاي درختان توت متوجه تارهاي نازكي شدكه كرم ابريشم تنديده بود ملكه با جمع آوري اين تارها و بافتن آنها پارچهاي نازك و لطيفي تهيه كرد كه تا 3000 سال فقط در انحصار دربار چين قرار داشت بطور كلي پرورش كرم ابريشم مختص اعيان و اشراف و شاهزادگان چين بود و افتخاري براي آنان محسوب مي شد و اسرار پرورش كرم ابريشم به هيچ وجه افشاء نمي گرديد . تا اينكه در سال 416 ميلادي شاهزاده خانم چيني كه با امير ختن ازدواج كرده بود شيوه پرورش كرم ابريشم را به مردم ختن آموخت و اين شيوه در اين كشور متداول گرديده .

در بعضي از كتابهاي قديمي نيز ذكر شده كه در مناطق ساحلي در ياي خزر پرورش كرم ابريشم معمول بوده است منجمله ماسون محقق روسي معتقد است كه پرورش كرم ابريشم قبل از قرن شيشم در ناحيه مرو معمول گشت و از آنجا به گرگان و سواحل جنوبي در ياي خزر ( مازندران و گيلان ) نفوذ كرد .

بيشتر محققان معتقدند كه در فاصله قرن ششم و دهم ميلادي نوغان داري رفته رفته از مرو به گرگان و از آنجا به طبرستان و ديلم و گيلان و ديگر نواحي مجاور كرانه جنوبي در ياي خزر رخنه كرد . برخي تصور مي كنند پرورش كرم ابريشم در قرن يازدهم ميلادي در گيلان متداول شده باشد در سال 1638 ميلادي بنا به گفته آدم اولياريوس در گيلان 8000 عدل ابريشم بدست مي آمد و در سال 1671 ميلادي به گفته شادرن 10000 عدل حاصل مي شده ( و كفته اوليا ريوس هر عدل 216 فونت و 6 فونت يك من تبريز ) از آغاز قرن هيجدم ميلادي صنعت نوغانداري گيلان رفته رفته به سستي گرائيده و مقدار محصول ابريشم به 32330 من تبريز تنزل كرد و در اوايل همين قرن بود كه در فرانسه بيماري نا معلومي در كرم ابريشم پديدار شد و محصول پيله رو به كاهش گذاشت و البته اين بيماري به ايران نيز كشيده شد و بعدها بر اثر مجاهدت دانشمند معروف فرانسه لويي پاستور ريشه اين بيماري كشف گرديد . بنابراين پاستور نه تنها با كشف علمي خود خدمت بزرگي به عالم بشريت كرد بلكه با كشف علمي پبرين به عنوان ناجي نوغان نيز شناخته شد . به هر حال در زمان صفويه كار نوغان و تهيه ابريشم در ايران رونق فراواني داشته و ابريشم خام از ايران به ممالك اروپايي صادر مي‌شده و بعد در قرن نوزدهم اندكي نوغانداري در گيلان ترقي نمود و پس از نشيب فرازها در سال 91/1890 مقدار ابريشم خام گيلان به حدود 70000 من تبريز رسيد و سپس بر اثر شيوع بيماري پبرين در ايران مجدداً دوران سقوط را پيمود از آن پس وارد كردن تخم نوغان موسون از بيماري از اروپا و تركيه عثماني و ژاپن آغاز و بار ديگر پيشرفتي در صنعت نوغان حاصل گرديد .

تخم نوغان هاي وارداتي از طريق بازرگانان ايراني و تجار خارجي مقيم ايران وارد و در واحدهاي پرورش كرم ابريشم مي رسيد و سپس محصولات فراوردهاي تخم نوغان مجدداً از طريق همان تجار به كشورهاي خارجي صادر ميگرديد .