شرح حال آلبرت اليس

آلبرت اليس در سال 1913 ميلادي متولد شد. در سال 1934 ميلادي، درجة ليسانس خود را از سيتي كالج نيويورك دريافت كرد. در سال 1943 درجه فوق‌ليسانس و در سال 1947، درجة دكتراي خود را از دانشگاه كلمبيا دريافت داشت. در سال 1943 ميلادي، به طور خصوصي به مشاوره و روان درماني در زمينة خانوادگي، ازدواج و امور جنسي اشتغال ورزيد. به علت علاقه به روانكاوي، به مدت سه ‌سال آموزش‌هاي لازم را فرا گرفت. سپس در مقام روان‌شناس باليني در يك مؤسسة بهداشت رواني وابسته به بيمارستاني در نيوجرسي مشغول كار شد و بعدها استاد دانشگاه راتگرز و دانشگاه نيويورك شد. ولي قسمت اعظم اوقات زندگي خود را به روان درماني خصوصي مي‌گذراند. (پاترسن، 1966: كرسيني، 1973).

اليس در اوايل كارش، در مشاورة ازدواج و خانوادگي، اصولاً بيشتر اوقات، به شيوه‌اي آمرانه به ارائة اطلاعات به مراجعانش مي‌پرداخت. ولي به زودي آگاهي يافت كه مراجعان او، با توجه به مشكلاتي كه داشتند، دچار كمبود اطلاعات نبودند، بلكه به عوامل رواني و عاطفي نياز داشتند. لذا به سوي فراگيري روانكاوي شتافت و پس از پايان دورة كارآموزي و گذراندن آموزش‌هاي لازم، به اعمال روانكاوي سنتي روي آورد. گرچه تقريباً در مورد پنجاه درصد از بيماران نتيجة كارش موفقيت‌آميز بود ولي، به طور كلي، از نتايج كارش رضايت نداشت و مهمتر آنكه اليس با روش‌ها و نظرية روانكاوي توافقي نداشت. زيرا شيوه‌هاي روانكاوي در مقايسه با نظريات خودش چندان فعال و هدايت‌كننده نبودند. در نتيجه، اليس به شيوة فرويدي‌هاي جديد روي آورد و فعالتر شد و روش مستقيم‌تري را در درمان به كار بست.

گرچه در جهت‌گيري جديدش با صرف وقت كمتر موفقيت بيشتري به دست آورد و درصد بهبود يافتگان به 63 درصد افزايش يافت. ولي هنوز هم ناراضي به نظر مي‌رسيد. او دريافت كه بيماران، با وجود آن‌كه بصيرت لازم را كسب مي‌كنند، در ايجاد تغيير رفتار از طريق اصول موفق نيستند. از اين پس، اليس به نظريات يادگيري و تغيير رفتار از طريق اصول يادگيري‌هاي شرطي روي آورد و بدان وسيله به بيماران در تغيير رفتارشان كمك مي‌كرد. گرچه اين شيوه هم از روش قبلي او مؤثرتر بود، اما هنوز هم برايش قانع‌كننده و رضايت‌بخش نبود. از سال 1945 ميلادي به بعد، اليس شيوة درمان عقلاني عاطفي را مؤثرتر از ساير روش‌ها دانست و همواره سعي كرد كه در درمان از آن استفاده كند و به رشد و توسعة آن همت گمارد (كرسيني، 1973: اليس، 1973: هرشر، 1970).

ديدگاه شناختی رفتاري

از نقطه نظر اين ديدگاه شرايط زندگي، ديگران و رويدادهای گذشته تعيين کننده مشکل نيستند بلکه نوع ادراکات از موقعيت ها و نيز شيوه تفکر است که همواره انسان را به دردسر مي اندازد. پس وظيفه درمانگر عبارت است از تشخيص و سپس تغيير تفکرات غلط و مضری که باعث اختلالات رفتاري و عاطفي در مراجعان گشته اند.[4][6]

نظرية شخصيت

اليس از سه ديدگاه فيزيولوژيك، اجتماعي و روان‌شناختي به شخصيت مي‌نگرد و در هر يك از اين سه بعد، نظرات خاصي دربارة شخصيت ارائه مي‌دهد (كريسني، 1973).

1. مبناي فيزيولوژيكي: اليس معتقد است كه انسان ذاتاً تمايلات بيولوژيكي استثنايي و نيرومندي براي تفكر و عمل به شيوه خاص دارد، كه اين شيوه ممكن است در جهت منطقي و غيرمنطقي باشد. از جهت تفكر و عمل فرد را تابع محيط خانواده و فرهنگي مي‌داند كه فرد در آن رشد مي‌يابد. او انسان را از نظر بيولوژيكي، عمدتاً‌ موجودي مي‌داند كه در جهت تخريب نفس و ارتكاب امور بد گام برمي‌دارد. و آمادگي ذاتي شديدي براي تفكر غيرمنطقي و غيرعقلاني دارد. اليس انسان را موجودي مي‌داند كه ذاتاً تمايل مفرطي به سهل‌انگاري در تغيير رفتار خويش دارد. به عقيدة وي انسان مايل است كه وابستگي خود را به بسياري از اسطوره‌ها و تعصبات خانوادگي، فرهنگي، سياسي و اجتماعي، كه از دوران اول زندگي و مراقبت و احتياطي افراطي در امور خويش داشته باشد. به عقيدة اليس ديگر تمايلات ذاتي و نامطلوب هر انساني احساس نياز مفرط است به اين‌كه خود را برتر از ديگران و صاحب همة مهارت‌ها بداند، توسل به نظرات احمقانه و بدبنياد، پرداختن به تفكر آرزومندانه، توقع خوبي و خوش رفتاري مداوم از ديگران، محكوم كردن خود در مواردي كه ضعيف عمل مي‌كند و تمايل عميق به زودرنجي و برآشفتگي عاطفي است. از نظر اليس، اگر انسان به اين تمايلات طبيعي و در عين حال غير سالم خود نرسد، خود، ديگران و دنياي خارج را مورد مذمت و نكوهش قرار مي‌دهد (اليس، 1973: پاترسن، 1966: كرسيني، 1973).

2. مبناي اجتماعي: اليس مي‌پذيرد كه انسان موجودي اجتماعي است و زندگي اجتماعي براي او لازم است. او معتقد است كه انسان بايد در اجتماع مطابق انتظارات خود و ديگران رفتار كند و بيش از حد خودمدار و خودبين نباشد، و زياد بر سبقت جويي تأكيد نكند. به عقيدة او انسان بايد تا حدي از آن خصوصيتي بهره‌مند باشد كه آدلر آن را علاقة اجتماعي و ارتباط با همنوع مي‌داند. اما از طرف ديگر، معتقد است كه پافشاري بر نگرش ديگران نسبت به خود و جلوه‌دادن آن به صورت نيازي مبرم، حالتي مرضي و مخرب نفس است. به نظر او، اين كه ديگران نسبت به ما نظرات خوبي داشته باشند مطلوب است، اما نبايد ما هستي و وجود خود را در گرو نگرش مثبت ديگران نسبت به خود بدانيم. به عقيدة اليس، بلوغ عاطفي و سلامت رواني ايجاد تعادل مطلوب است ميان اهميت دادن و اهميت افراطي دادن به داشتن روابط متقابل مناسب از جانب فرد (كرسيني، 1973: پاپن، 1974: اليس، 1973).

3. مبناي روان‌شناختي: مطالعة شخصيت تنها از دو بعد فيزيولوژيكي و اجتماعي كافي نيست و بايد بعد رواني رشد شخصيت را نيز مطرح كرد. به عقيدة اليس، گرچه انسان از نظر بيولوژيكي تمايل شديدي به مضطرب كردن خود و تخريب نفس دارد و گرچه او در اجتماعي زندگي مي‌كند كه سبب پاره‌اي از نابساماني‌هاي رفتاري اوست و آنها را تقويت مي‌كند، اما ديدگاه روان‌شناختي شخصيت چگونگي رشد آن را مشخص مي‌كند.