مقدمه :

با توجه به اهمیت عوامل زیان¬آور شیمیایی در محیط کار و عوارض و مشکلات ناشی از آنها ، موضوع پروژه خود را به این مطلب اختصاص داده و اثرات کلینیکی بنزن بر سیستم عصبی کارگران در سالن رنگ را مورد بررسی قرار داده¬ایم .

ابتدا لازم است به طور خلاصه در ارتباط با بنزن (یا به طور کلی حلال¬های آلی ) و عوارض ناشی از آن توضیحاتی ارائه گردد .

حلال ماده¬ای است که می¬تواند ماده یا مواد دیگر را در خود حل کند . حلال¬ها را می¬توان به حلال¬های آبی و حلال¬های آلی تقسیم¬بندی نمود . اغلب حلال¬های صنعتی مواد شیمیایی آلی هستند و از اینرو در بهداشت صنعتی حلال¬های آلی دارای اهمیت زیادی می¬باشند . این حلال¬ها در دمای اتاق و تحت شرایط جوی استاندارد ، مایع نسبتا غیر فعال و فرارند و می¬توانند ترکیبات زیادی را در خود حل نمایند. علاوه بر حل¬کردن سایر مواد به طور عام ، می¬توان از حلال¬ها برای انحلال انتخابی یک ماده خاص در یک مخلوط ( استخراج شیمیایی ) ، کاهش ویسکوزیته ماده و همچنین تولید مواد مصنوعی استفاده نمود . برخی حلال¬ها مثل الکلها را می¬توان به عنوان سوخت هم مورد مصرف قرار داد . امروزه در بسیاری از صنایع حجم عظیمی از حلالهای آلی شامل مواد آلیفاتیک ،حلقوی ، عطری ، هالوژن ، کتون¬ها ، آلدهید¬ها ، الکل و اتر¬ها به کار برده میشوند .

عموما بیشتر مواجه با حلال¬ها در خلال مواردی چون استفاده از تمیز¬کننده ، تینر¬ها (خصوصا در

سالن¬های رنگ ) و فرمولاسیون آفت¬کش¬ها روی می¬دهد . صدها ماده شیمیایی برای ساختن بیش از 30000 حلال صنعتی به کار می¬روند . بنزن نیز که جزء این دسته مواد شیمیایی قرار می¬گیرد :

مایعی است بی¬رنگ با نقطه جوش 80 درجه سانتی¬گراد که بوی مطبوعی دارد و در رنگ¬ها ، حلال¬ها و محلول¬های تمیز¬کننده و جلاء¬دهنده¬ها مصرف می¬شود . این ماده از راه گوارش و تنفس به خوبی جذب شده ، اما از راه پوست دارای قدرت جذب ضعیف است . بنزن پس از جذب در کبد متبولیزه شده و طی 48 ساعت دفع می¬شود ( 50 درصد بدون تغییر از ریه¬ها دفع می¬شود ) . بنزن توانایی ایجاد مسمومیت حاد و مزمن را داراست . علائم مسمومیت حاد در ابتدا به صورت سرخوشی و تهوع و استفراغ ، گیجی و سردرد و احساس فشار در قفسه سینه بروز می¬کند و با پیشرفت مسمومیت ممکن است تشنج و کما اتفاق افتد . در مسمومیت مزمن علائم به صورت کاهش اشتها ، سردرد ، خواب¬آلودگی ، تحریک¬پذیری و گاهی آنمی و اختلالات انعقاد خون ظاهر می¬گردند . شیوع لوسمی حاد در این افراد 5 تا 10 برابر افراد دیگر می¬باشد .

به منظور بررسی عوارض کلینیکی بنزن بر روی سیستم عصبی کارگران در سالن¬های رنگ (رنگ تندر ) شرکت ایران¬خودرو ، پرسشنامه¬ای شامل عوارض و مشکلات ناشی از حلال¬ها ( بنزن به

کار¬رفته در ساختار رنگ ) به صورت سوالات کوتاه دو جوابی (بله و خیر) طراحی گردید .

تعداد 50 نفر از کارگران در معرض مواد شیمیایی (گروه کنترل) و 30 نفر از کسانی که در معرض با این مواد شیمیایی نبودند (گروه شاهد) در نظر گرفته شد و سپس هر دو گروه پرسشنامه را پاسخ دادند و بعد از جمع¬آوری پرسشنامه¬ها ، اطلاعات توسط نرم¬افزارهای آماری SPSS و Minitab مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .