چكيده

ارگونومي يا همان مهندسي فاكتورهاي انساني ، علمي تركيبي است كه سعي دارد ابزارها،

دستگاه¬ها ، محيط كار و مشاغل را با توجه به توانايي¬هايي جسمي فكري و محدوديت¬ها و علائق انسانها ، طراحي نمايد . اين علم با هدف افزايش بهره¬وري ، با عنايت بر سلامتي ، ايمني و رفاه انسان در محيط ، شكل گرفته است . همچنين اين علم در تلاش است به جاي متناسب¬سازي انسان با محيط ، محيط را با انسان متناسب سازد . در اين راستا ، سازمان بين المللي كار ، واژة ارگونومي را به معناي متناسب كردن كار و شغل براي انسان تعريف كرده است .

اين علم براي طراحي و ساخت ابزار و سيستم¬هاي توليدي از ساده تا پيچيده و بغرنج ، حل مشكلات مربوط به تكنولوژي نوين ، و حتي ابزار و وسائل زندگي روزمره ، كاربرد دارد. امروزه ، از طراحي يك ابزار ساده نظير انبردستي ساده ( از نظر نوع جنس ، مصالح بكار رفته ، اندازة دسته ، نوع و تركيب پلاستيكي دسته آن و … ) و يا يك خودكار ( از نظر قطر ، اندازه ، رنگ و … ) گرفته تا طراحي يك سيستم توليدي كامل ، از ارگونومي استفاده مي¬شود .

عمدتا زمينه¬هايي كه ارگونومي در آنها مطالعه و اقدام مي¬كند ، عبارتند از : طراحي ابزار، وسائل، ماشين¬ها و تاسيسات به طرز صحيح و مطلوب ، طراحي روش انجام كار با توجه به بهترين نحوه اجراء و متناسب با سيستم عضلاني و ساختمان فيزيكي بدن انسان و با هماهنگي رواني ميان افراد و محيط كار و ابزار كار، وضعيت صحيح قرار گرفتن بدن و حركات انسان حين انجام كار، شرايط فيزيكي مناسب در محيط كار ( با توجه به عواملي از قبيل : دما ، رطوبت ، جريان هوا ، ارتعاشات ، سر¬و¬صدا ، نور و روشنايي ، گرد و غبار ، تشعشعات و آلودگي¬هاي مختلف ).

مقدمه

در جهان كنوني و در سرآغاز سده بيست و يكم ميلادي ، علوم ، بخش عمده‌اي از مشكلات افراد را در سيستم‌هاي كاري گوناگون حل و فصل كرده است . در اين راستا ، علوم و فنوني وجود دارند كه از زواياي مختلف سلامت و بهداشت انسان‌ها و نيز كارآيي آنها را مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار مي‌دهند . يكي از اين علوم ، ارگونومي يا همان مهندسي فاكتورهاي انساني است .

نياز توجه هر چه بيشتر به عوامل انساني در هر سازماني بدون شك جزو مهمترين اصول و معيارهاي آن سازمان است زيرا تمامي سازمان‌ها بدون استفاده از منابع انساني ، در واقع بي‌معني و بي‌اعتبار هستند و فلسفه وجودیشان به خطر مي‌افتد . پس، ناگفته پيداست كه بايد به اين انسان¬هاي شريفي كه در سازمان‌ها و شركت‌هاي مختلف با دل و جان كار مي‌كنند ، ارزش قائل شده و قبل از هر چيز آنها را به عنوان همنوع خود در نظر آوريم ، نه به مثابه قسمتي از دستگاه توليدي سازمان .

جويس مريلين ، رئيس مؤسسه جويس در سياتل آمريكا بر اين عقيده است كه اكنون ديگر اين باور عموميت يافته است كه شركت‌هايي كه بهره¬وري و كنترل كيفيت را مدِ نظر دارند ، دخالت دادن ارگونومي را در برنامه‌هايشان به عنوان يك شم تجاري به كار مي‌گيرند؛ شركت‌هاي موفق برنامه ارگونومي را با ايمني، كنترل كيفيت و برنامه‌هاي توليدي جهت دستيابي به حداكثر سود تلفيق نموده¬اند . بالاخره بايد اشاره كرد كه در نظر گرفتن اصول ارگونومي در كار ، نه تنها باعث حفظ سلامت نيروي انساني و كارآمد در جوامع بشري مي‌شود ، بلكه مانع تحمل بسياري از هزينه‌هاي مالي بر اقتصاد كشورهاي فقير خواهد شد . بعنوان مثال با طراحي درست و اصولي محل كار، مي‌توان از متحمل شدن بيشترِ هزينه‌هايي چون هزينه از كار افتادگي ، هزينه ناشي از حوادث ، هزينه زمان از دست رفته توليد ، هزينه ضايعات توليد اجتناب كرد . كم¬كردن زمان انجام كار، حذف حركات اضافي در روند كار، شيوه ارتباط با محيط بيروني ، موازنه عرضه و تقاضا ، بهينه سازي محيط كار، صرفه جويي در مصرف انرژي و در يك كلام ارتقاءِ سطح سلامت انسان و شكوفايي اقتصادي ، همه و همه از جمله مسائلي است كه با شناخت صحيح از اين دانش نوين مي‌توان به آن دست يافت .

در حال حاضر در صنايع مختلف كشور، بخش‌هاي زيادي به چشم مي‌خورد كه كارگران در آن واحدها مشغول انجام فعاليت‌هاي بدني و جسماني مي‌باشند. بنابراين عدم توجه به چگونگي انجام كار، مي‌تواند صدمات ياد شده را سبب گردد . عوارض استخواني عضلاني در حقيقت از جمله بيماري¬هاي مرتبط با كار هستند كه مي‌توانند بسيار ناتوان¬كننده ظاهر شده و باعث افت راندمان ، افزايش غيبت هاي ناشي از كار، غرامت¬هاي دستمزد و نهايتاً ، از كار افتادگي كارگر شوند .

ارگونومي يا همان مهندسي فاكتورهاي انساني، علمي تركيبي است كه سعي دارد ابزارها ، دستگاه ها ، محيط كار و مشاغل را با توجه به توانايي هايي جسمي فكري و محدوديت¬ها و علائق انسانها ، طراحي نمايد . اين علم با هدف افزايش بهره¬وري ، با عنايت بر سلامتي ، ايمني و رفاه انسان در محيط ، شكل گرفته است . همچنين اين علم در تلاش است به جاي متناسب¬سازي انسان با محيط ، محيط را با انسان متناسب سازد. در اين راستا، سازمان بين المللي كار، واژه ارگونومي را به معناي متناسب كردن كار و شغل براي انسان تعريف كرده است .