ضرورت آموزش مربيان تربيت بدني در زمينه طب ورزشي

از آنجا كه مربي ورزش درتماس نزديك با ورزشكار است و بيشترين تأثير را روي او دارد ، توجه به كيفيت و كميت آموزش مربيان از اهميت خاصي برخوردار است . اين آموزش‌ها ، چنانچه از ابتدا و در زمينه‌ هاي متنوع به اجرا در آيند ، بي‌شك مي‌توانند پايه‌ريزي ورزشي صحيح وعلمي در رشته‌هاي گوناگون باشند . مربيان در درجات متفاوت تحصيلي ، خصوصاً تحصيل كنندگان دانشكده‌هاي تربيت بدني ميتوانند در كنار درسهاي عملي و تئوري مختلف ، از زمينه‌هاي علمي مكمل ورزش نيز بهره جويند .

در بخش طب ورزشي كه جزء لاينفك علوم ورزشي مي‌باشد ، اهميت موضوع بسيار بالاست . آموزش زمينه‌ هاي مختلف طب ورزشي شامل تغذيه ورزشي ، روانشناسي ورزشي ، علم تمرين ، حركات اصلاحي ، بيماريها و ورزش ، دوپينگ ، آسيب شناسي در رشته‌هاي ورزشي و نحوه برخورد با آسيب‌ها و نوع درمان آنها در صورت اجراي مناسب ، ميتواند ورزش علمي و جذاب را كه از نظر پزشكي هم ضامن سلامتي باشد ، رقم بزند .

اگر به تعريف ورزش ازديدگاه پزشكي توجه كنيم كه عبارت است از فعاليت با نشاط جهت زندگي سالم در مي‌يابيم كه زمينه‌هاي ايجاد اين نوع حركات را ، در آ‌موزش صحيح ورزش با توجه به اصول علمي و طب ورزشي خواهيم يافت . متاسفانه در حال حاضر ، يا به موضوعات ذكر شده توجه نميشود يا در صورت وجود سرفصل‌هاي طب ورزش در آموزش مربيان ، تدريس مباحث آن توسط افراد غير متخصص صورت مي‌گيرد .

لذا شاهد آن هستيم كه جامعه ورزشي به شكل غير علمي به ورزش مي‌پردازد . يا مربيان ورزش ، بدون آگاهي لازم به افرادي كه داراي سنين متفاوت و مشكلات جسمي مختلف هستند ، ورزش يكساني را توصيه مي‌كنند و آموزش مي‌دهند كه منجر به صدمات جسمي و حتي تهديد سلامت ورزشكار و در نهايت ترك ورزش مناسب مي‌شود .

مسئولان محترم تربيت بدني ، بايد توجه خاصي نسبت به امر ‌آموزش طب ورزش ، در حد پايه براي مربيان و دانشجويان اين رشته‌ها در دانشگاه مبذول دارند ، بديهي است نتايج مثبت و سازنده اين حركت علمي به نفع جامعه ورزشي خواهد بود و به ايجاد زمينه‌هاي صحيح ورزش همگاني و تحقق جامعه سالم منجر خواهد شد .

معاينات پزشكي كودكان و نوجوانان ورزشكار

با گسترش و توسعه ورزش در جوامع بشري ، توجه به ورزش در دوران كودكي و سنين بلوغ ، جايگاه خاص خود را يافته است ، اما علم ورزش و طب ورزشي نيز در راستاي توسعه ورزش در اين سنين همراه و همگام با ورزش در جهت معرفي اصول علمي و ارائه راهكارهاي مناسب حركت كرده است . معاينات پزشكي قبل از شركت در مسابقات و تمرينات ورزشي ( PSE) با گرفتن شرح حال و انجام معاينات بويژه سيستم عضلاني اسكلتي شروع مي‌شود . اين مرحله مي‌تواند در 8-1% كودكان ورزشكار مشكلات احتمالي را پيش‌بيني نموده و مانع از شركت كمتر از يك درصد آنان در فعاليتهاي ورزشي گردد.

هدف از معاينات پزشكي كاهش ميزان آسيب‌هاي ورزشي يا مرگ ناگهاني ناشي از ورزش در كودكان داراي بيماريهاي جسمي زمينه‌ اي است كه قبلاً تشخيص داده نشده‌اند . لذا اين موضوع از ورزش در كودكان داراي بيماريهاي جسمي زمينه‌اي است كه قبلاً تشخيص داده نشده‌اند . لذا اين موضوع از لحاظ مسائل قانوني و بيمه ورزشي نيز مهم مي‌باشد . لازم به ذكر است انجام بيمه ورزشي جهت حضور در كليه تمرينات و مسابقات براي كودكان ورزشكار الزامي است .در صورت امكان بايد معاينات پزشكي (PSE) با ويزيت‌ هاي ساليانه كودكان با تأكيد بر مراقبت‌هاي پيشگيري همراه باشد .بهترين زمان براي انجام معاينات پزشكي 6-3 هفته قبل از شروع مسابقات است كه طي اين مدت در صورت وجود آسيبهاي قبلي زمان كافي جهت بهبودي و شناسائي موارد جديد آسيب ديدگي وجود داشته باشد . در صورت عدم وجود علامت باليني در معاينات نياز به انجام آ‌زمايش نيست . 75 درصد يافته‌هاي مهم براساس شرح حال كودك مشخص مي‌ گردد كه در اين مرحله پرسيدن سوالاتي راجع به گذشته كودك ورزشكار از والدين نقش اساسي دارد .

اين سئوالات بيشتر در ارتباط با سابقه پزشكي قبلي ، جراحي ، اختلالات قلبي عروق ، ريوي ، پوستي ، بينائي ، عضلاني اسكلتي ، سلامت روحي و رواني - عصبي و اختلالات قاعدگي در دختران ورزشكار مي‌باشند . همچنين وضعيت واكسيناسيون ، آلرژي و تغذيه نيز اهميت دارد .

شايعترين مشكلي كه در معاينات پزشكي ديده مي شود آسيبهاي ورزشي قبلي است كه مورد بررسي و درمان قرار نگرفته‌ اند . بنابراين ارزيابي وضعيت عملكرد سيستم عضلاني اسكلتي بويژه زانو و مچ پا مهم است .

مرگ ناگهاني در كودك ورزشكار بيشتر ناشي از مشكلات شناخته نشده قلبي شامل بزرگي قلب ، ناهنجاري عروق كرونري يا پارگي آئورت است .در بسياري موارد بيماري قلبي زمينه‌ اي بدون علامت فقط با مرگ ناگهاني حين ورزش بروز مي‌ كند .

راديوگرافي قفسه سينه ، نوار قلب (ECG) و اكوكارديوگرافي

( Echocardiography) بصورت روتين توصيه نمي شود ولي در صورت شك به وجود اختلال زمينه‌اي قلبي در كودك ورزشكار براساس شرح حال ومعاينات با مشاوره متخصص قلب و عروق يا فوق تخصص بيماري‌هاي قلبي كودكان انجام موارد فوق الزامي است كه اهميت موضوع بويژه در صورت وجود سابقه‌اي از سنكوپ ، طپش قلب ، تنگي نفس حين ورزش ، بيماري قلبي در بستگان درجه يك ، سندرم Q-T طولاني ، كارديوميوپاتي هيپرتروفيك و سندرم مارفان چند برابر خواهد بود .

جدول1-01 معاينات پزشكي كودكان قبل از شركت در مسابقات و تمرينات ورزشي (PSE)

توصيه‌هاي فدراسيون جهاني طب ورزشي

1)‌ بايد قبل از شروع ورزش هر شركت كننده مورد معاينات پزشكي وسيعي قرار گيرد تا اطمينان حاصل شود كه فقط كودكان بدون عوامل خطر براي سلامتي به ورزش رقابتي پذيرفته شوند . براي جلوگيري از صدمات ناشي از فشار و تمرين بيش از حد كه در نوجوانان شايعتر است ، نظارت طبي كامل و منظم لازم است .

2) مربي علاوه بر مربيگري ، مسئوليت تربيت و آموزش كودكاني كه به او اعتماد كرده‌اند را نيز بر عهده دارد مربي بايد در مورد مسايل بيولوژيكي ، جسمي و اجتماعي خاص رشد كودكان اطلاعاتي داشته باشد و بتواند از آنها در حرفه‌اش استفاده نمايد .

3) مربي بايد خصوصيات فردي و فرصتهاي بيشتر رشد كودكان را شناسائي نمايد و آنها را به عنوان معيار اصلي در طراحي برنامه‌هاي ورزشي مورد نظر قرار دهد . احساس مسئوليت نسبت به رشد همه جانبه كودكان بايد بر نيازهاي تمريني و مسابقات ارجحيت يابد .

4) اگر مربيگري كودكان تحت نظارت طبي و ‌آموزشي انجام شود ، فرصتهاي رشد ارزشمندي را براي كودكان شركت كننده ايجاد خواهد نمود ولي اگر اين مساله بصورت انجام تمرين براي رسيدن به حداكثر كارايي ورزشي به هر قيمتي تبديل شود ، از لحاظ قانوني و پزشكي محكوم است . البته اين مورد تا حد زيادي براي نوجوانان صدق مي‌ كند .