فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 237

معماري سازماني به عنوان راه حلي جامع و راهبردي در مديريت، توسعه و نگهداشت سامانه هاي

اطلاعاتي سازماني از نيمة دوم دهه١٩٩٠ ميلادي به شدت مورد توجه قرار گرفته است. رويكرد

موجود در اين روش مبتني بر ايدة مديريت افقي به جاي عمودي است كه در ضمن تفاوت هاي

عمده اي با ساير روش هاي راهبردي پيشين نظير طرح هاي جامع دارد. معماري به تنهايي چيزي

نيست مگر مجموعة بسيار وسيعي از مدل ها و توصيفات كه سازمان وفناوري اطلاعات را آنطور كه

براي پشتيبانياز كسب وكار آن لازم است، شرح مي دهد.

چنين جنگل بزرگي از مدل ها را نمي توان بدون بهره گيري از ساختاري منطقي سازماندهي

كرد. چنين ساختاري چارچوب نام دارد. چارچوب هاي فراواني براي معماري سازماني ارائه شده اند

كه از ميان همة آنها چارچوب زكمن با توجه به قواعد حاكم بر آن و ميزان تأثير و تقدم بر ساير

چارچوب ها يك نمونة شاخص به شمار مي رود. با اين همه اين چارچوب نيز در نوع خود و درزمان بكارگيري با مشكلاتي مواجه مي شود.

يكي از مشكلاتي كه براي استفاده از چارچوب زكمن وجود دارد، نبود مدل هاي هم جنس

براي همة سلول هاي چارچوب است. اين معضل كه به نوعي پيش شرطي نيز براي حل سايرمشكلات گريبانگير چارچوب زكمن است در اين گزارشمورد توجه قرار گرفته است. راه حل

ارائه شده مبتني بر استفاده ازUML و نماية كسب وكار آن است كه در حال حاضر به عنوان راه حلمناسب و برتر در مدل سازي سامانه هاي اطلاعاتي كامﹰلا پذيرفته شده است.

به منظور بررسي صحت مدل هاي پيشنهاد شده، مدل هاي مزبور در يك مطالعة موردي

روي يك سازمان كاري مورد آزمايش قرار گرفته اند. نتايج اين مدل سازي هم از حيث تطابق با

قواعد حاكم بر چارچوب زكمن و هم از نظر ميزان مقبوليت عمومي مورد بررسي قرار گرفته است.

عليرغم اينكه نتايج حاصل از اين مدل سازي رضايت بخش به نظر مي رسند اما به منظور پويايي

بيشتر ايجاد مخزني مناسب براي چارچوب زكمن و ابداع روشي جديد در مدل سازي سازماني بهعنوان راه هاي آينده در انتهاي اين گزارشپيشنهاد شده اند.

فهرست مطالب

صفحه عنوان

1 فصل اول- معرفي

1-1- رويكرد سنتي به فناوري اطلاعات ٢

1-2- رويكرد مبتني بر معماري ٨

1-3- تعريف مسئله ١١

1-4- سابقة كار ١٢

1-5- خروجي ها ١٤

1-6- ساختار گزارش ١٥

فصل دوم- آشنايي با ادبيات معماري سازماني ١٧

٢-١- مفاهيم پايه ١٨

٢-١-١- سازمان ١٨

٢-١-٢- معماري ٢٠

٢-١-٣- چارچوب ٢٣

٢-٢- اجراي معماري ٢٤

٢-٣- چارچوب زكمن ٢٨

٢-٤- خلاصه ٣١

فصل سوم- چارچوب هاي معماري سازماني ٣٤

٣-١- تاريخچه ٣٤

٣-٢- چارچوب زكمن ٣٩

٣-٣- چارچوب هاي فدرال ٤٩

٣-٣-١- چارچوب معماري C4ISR ٥٠

٣-٣-٢- چارچوب معماري سازماني فدرال ٥٦

٣-٣-٣- چارچوب معماري سازماني خزانه داري ٥٨

٣-٤- خلاصه ٦١

فصل چهارم- انتخاب، تعريف و حل مسئله ٦٤

٤-١- مقايسة عمومي چارچوب ها ٦٤

٤-١-١- مقايسه از نظر وجوه معماري ٦٥

٤-١-٢- مقايسه از نظر ديدگاه هاي معماري ٦٦

٤-١-٣- مقايسه از نظر محصولات معماري ٦٧

٤-٢- چالش هاي فراروي چارچوب زكمن ٦٨

٤-٢-١- چالش متدولوژي ٧٠

٤-٢-٢- چالش مخزن ٧٢

٤-٢-٣- چالش مدل سازي ٧٥

٤-٢-٤- چالش هاي عمومي ٧٨

٤-٣- استفاده از UML براي حل مشكل مدل سازي چارچوب زكمن ٧٨

٤-٣-١- تعيين محدودة پاسخ ٧٩

٤-٣-٢- ارائة راه حل و دلايل انتخاب آن ٨٢

٤-٤- خلاصه ٩١

فصل پنجم- مطالعة موردي ٩٤

٥-١- سازمان مورد مطالعه و لزوم معماري براي آن ٩٥

٥-١-١- مضمون معماري ٩٦

٥-٢- حل مسئله در حوزة راه حل ٩٨

٥-٢-١- مدل سطر دوم، ستون داده ٩٩

٥-٢-٢- مدل سطر دوم، ستون كاركرد ١٠٠

٥-٢-٣- مدل سطر دوم، ستون شبكه ١٠٢

٥-٢-٤- مدل سطر دوم، ستون افراد ١٠٣

٥-٢-٥- مدل سطر دوم، ستون زمان ١٠٥

٥-٢-٦- مدل سطر دوم، ستون قواعد ١٠٧

٥-٣- مدل هاي سطر سوم ١٠٩

٥-٤- راه حل هاي جايگزين ١١١

٥-٥- خلاصه ١١٤

فصل ششم- نتيجه گيري ١١٦

٦-١- آيا مدل ها از قاعدة دوم چارچوب، متابعت مي كنند؟ ١١٧

٦-٢- آيا مدل ها به اندازة كافي قابل پذيرش هستند؟ ١٢٤

٦-٢-١- نتايج نظرسنجي ١٢٥

٦-٢-٢- تحليل نتايج ١٢٦

٦-٣- نظرات نويسنده ١٢٩

٦-٤- فرصت هاي آينده ١٣١

٦-٥- خلاصه ١٣٤

مراجع و منابع ١٣٥

كتابها ١٣٥

مقالات ١٣٦

اسناد فني ١٣٧

مقالات آزاد ١٣٨

صفحات وب ١٣٩

گزارش هاي دانشگاهي ١٣٩

140 ارائه ه

كارگاه ها و دوره هاي آموزشي ١٤٠

141 پيوست ١- پرسشنامه

واژه نامه ١٥١

فهرست شكل ها

صفحه عنوان شماره

٣٧ مدل گروهي گارتنر يك تعريف ٤٠ سلولي است از آنچه يك معماري سازماني IT را در بر مي گيرد ١-٣

٣٧ مدل ايندكس يك تعريف ١٦ سلولي است از آنچه يك معماري IT را در بر مي گيرد ٢-٣

٤٠ چارچوب ISA، شكل اولية چارچوب زكمن بود ٣-٣

٤٥ سه ستوني كه در مقالة دوم زكمن به چارچوب اضافه شدند ٤-٣

٥٢ ديدگاه هاي چارچوب معماري C4ISR و تعامل آنها با هم ٥-٣

٥٥ فرايند شش مرحله اي دستيابي به C4ISR ٦ -٣

٦٠ ماتريس TEAF اگرچه نمونه اي از چارچوب زكمن محسوب مي شود اما شباهت زيادي نيز با چارچوب ايندكس دارد ٧ -٣

٦١ سه دستة محصولات TEAF كه انطباق آن را با FEAF بهتر نشان مي دهند ٨ -٣

٧١ سطوح برنامه ريزي معماري سازماني ١-٤

٧٧ مدل برگزيده در [W12] براي سلول شبكه در سطر دوم چارچوب زكمن ٢-٤

٨١ سطرهاي چارچوب زكمن و مفهوم آنها. حوزة پاسخگويي اين گزارشبه رنگ خاكستري درآمده است ٣-٤

٨٤ موجوديت كسب وكار UML الف

٤-٤

٨٤ موجوديت در UML ب

٨٦ استفاده از موارد كاربري براي مدل سازي فرايند ٥ -٤

٨٦ فرايند و زيرفرايند كسب وكار با استفاده از موارد كاربري كسب وكار و ارتباط تجمعي UML الف

٨٦ فرايند و زيرفرايند با استفاده از موارد كاربري و ارتباط تجمعي UML ب ٥ -٤

٨٦ نماد دريافت و ارسال كه معمولاﹰ براي مدل سازي كسب وكار در نمودار

فعاليت، بكار مي روند و از نمادهاي متعارف UML به شمار نمي روند پ

٨٧ دو واحد سازماني در شبكة آمايش كه با دو ارتباط وابستگي به هم متصل شده اند. ماهيت ارتباط از طريق يك يادداشت متصل به اين دو ارتباط

مشخص شده است. ٦ -٤

٨٩ از راست به چپ؛ كارگر دروني، كارگر موردي، كارگر و عامل كسب وكار ٧ -٤

٩٩ سلول واقع در محل تقاطع سطر دوم و ستون اول ١-٥

١٠٠ سلول واقع در محل تقاطع سطر دوم و ستون دوم ٢-٥

١٠١ بخش ديگري از سلول واقع در سطر دوم و ستون دوم ٣-٥

١٠٢ نمايش يك نمودار فعاليت براي سلول واقع در سطردوم، ستون دوم با استفاده از نمادهاي ارسال و دريافت. ٤-٥

١٠٣ مدل سطر دوم، ستون سوم ٥ -٥

١٠٤ مدل سطر دوم، ستون چهارم ٦ -٥

١٠٥ نحوة نمايش ساختار سازماني در نماية كسب وكار UML ٧-٥

١٠٦ مدل سطر دوم، ستون پنجم ٨ -٥

١٠٧ مدل سطر دوم، ستون پنجم با ذكر مدت زماني كه هر فاز به طول مي انجامد ٩ -٥

١٠٩ مدل سطر دوم، ستون ششم ١٠-٥

١٠٩ نمايش قواعد با استفاده از زبان طبيعي و اتصال يادداشت به مورد كاربري

اصلي الف

١٠-٥

١٠٩ نمايش قواعد با استفاده از OCL ب

١١٠ مدل سطر سوم، ستون سوم ١١-٥

١١٢ يك كليشه سازي براي سطردوم، ستون ششم با استفاده از نمودار كلاس ١٢-٥

١١٣ استفاده از كليشه سازي در نمودار فعاليت براي سلول سطر دو، ستون ششم ١٣-٥

١١٤ كليشه سازي مكان براي نمايش سلول سطر دوم، ستون سوم با استفاده از بسته ها ١٤-٥

١١٨ نمايش رابطة تجمعي از طريق نمادهاي EER الف

١-٦

١١٨ نمايش رابطة وراثت يا تعميم از طريق نمادهاي EER ب

١١٩ مدل معنايي ستون داده ها ٢-٦

١١٩ مدل معنايي ستون كاركرد ٣-٦

١٢١ مدل معنايي ستون شبكه ٤-٦

١٢٢ مدل معنايي ستون افراد ٥-٦

١٢٣ مدل معنايي ستون زمان ٦-٦

١٢٣ مدل معنايي ستون قواعد ٧-٦

فهرست جدول ها

صفحه عنوان شماره

٥٣ فهرست محصولات C4ISR ١-٣

٥٤ مدلهاي مرجع C4ISR كه تضمين كنندة يكپارچگي و تعامل پذيري معماري ها هستند ٢-٣

٥٧ مؤلفه هاي FEAF و نحوة شكست آن ها در سطوح اول تا سوم ٣-٣

٩٢ جمع بندي توزيع محصولات UML و نماية كسب وكار آن در محدودة پاسخ اين

گزارش ١-٤

٩٧ سطر اول چارچوب كه براي معماري گروه كاري ما پر شده است ١-٥

٩٨ سؤالاتي كه مدل هر سلول در سطر دوم بايد به آنها پاسخ دهد ٢-٥

١١٥ نتايج حاصل از مطالعة موردي براي ستون ها مختلف ٣-٥

١١٦ مدل هاي بكارگرفته شده براي سطر دوم چارچوب زكمن با تأكيد بر كليشه سازي ١-٦

١٢٥ ميزان تداعي مدل از آنچه انتظار آن مي رود ٢-٦

١٢٦ مقايسة مدل هاي ارائه شده با ساير روش هاي مدل سازي ٣-٦

١٢٧ امتياز نسبت داده شده به پاسخها ٤-٦

١٢٧ درصد امتياز داده شده به مدل ها بر اساس ميزان آشنايي با ساير روشها ٥-٦

١٢٨ درصد امتياز داده شده به مدل ها بر اساس ميزان آشنايي UML ٦-٦

فصل اول معرفي

بيش از نيم قرن از همگاني شدن كامپيوترها نميگذرد كه شاهد تمايل فراوان افرادي با

گرايشهاي مختلف به اين ماشينهاي توانا هستيم. در اين ميان مديران سازمانها كه

فرصت طلبي يكي از خصوصيات بارز آنهاست (يا بايد باشد!) از اين قاعده مستثني نبوده، به

روشهاي مختلف سعي در بهره برداري از كامپيوتر نموده اند. علاوه بر اين امروزه با كامپيوتر

به معناي اولية آن روبرو نيستيم، بلكه بيشتر با مفاهيمي همچون سامانه هاي اطلاعاتي١ يا

فناوري اطلاعات ٢ مواجه مي شويم كه اگرچه همگي زائيدة همان مفهوم اولية كامپيوتر

هستند اما بدون ترديد بخش عظيمي از نگرش سنتي به كامپيوتر در مورد اين مفاهيم نسبتﹰاجديدتر، در حال حاضر به كلي دگرگون شده است.

يك سامانة اطلاعاتي بر خلاف آنچه در نگاه اول به نظر مي رسد تنها مجموعه اي از

نرم افزار و سخت افزار نيست. بلكهمجموعه ايست از انسانها، داده ها، فرايندها، شيوه هاي ارائة

اطلاعات و نيز فناوري اطلاعات كه به منظور پشتيباني و بهبود عمليات روزمره در يك

كسب و كار، همچنين نيازهاي كاربران و مديران به حل مسئله٣ و تصميم گيري٤، با هم تعامل

دارند[B2]. اين تعريف به شدت، متأثر از چارچوب مفهوميزكمن٥ است كه در سال ١٩٨٧ تحت عنوان چارچوب معماري سامانه هاي اطلاعاتي معرفي شد [P1].

عبارت فناوري اطلاعات نيز مفهوم گسترده اي است كه تقريبﹰا در هر حوزه اي كه به

پردازش اطلاعات و برقراري ارتباطات مربوط باشد، مورد استفاده قرار مي گيرد و مي توانآنراتركيبي از فناوري رايانه اي(سخت افزار و نرم افزار ) و فناوري ارتباطات دانست[B2]. هر

سازماني در دو بخش به فناوري اطلاعات توجه دارد. يكي بخش دروني كه سامانه هاي

1 Information Systems

2 Information Technology

3 Problem-Solving

4 Decision-Making

5 John A. Zachman

اطلاعاتي را در بر مي گيرد و ديگري بخش بيروني كهزيرساختار تجارت الكترونيك

محسوب مي شود . به همين ترتيب، اين فناوري از دو جنبه براي سازمانها اهميت دارد: اول

از جنبة بهبود مديريت كه بيشتر به اصلاح فرايندهاي مديريتي و تصميم گيري در سازمان

منجر مي شود و در واقع همان سامانه هاي اطلاعاتي را در بر مي گيرد. دوم از جنبة گسترش

كسب وكار كه به توسعة زيرساختارهاي لازم براي تجارت الكترونيكي و تعامل با سازمانهاي

ديگر و مشتريان بازمي گردد. مي توان گفت پيشرفت فناوري اطلاعات، سازمانها را وادار به

تغيير كسب و كار١ مي كند و از سوي ديگر، تغيير در كسب و كار، لزوم تغييرات در فناوري

را پديد مي آورد. به اين ترتيب بايد چنين گفت كه سازمانهاي امروزي با توجه به نياز شديد به توسعةIT و حركت به سمت مباحث تجارت الكترونيكي بايد سازمانهايي باشند با قدرت

انعطاف بالا و توان واكنش سريع نسبت به تغييرات حرفه و فناوري و فشارهايي كه در نتيجةاين تغييرات به سازمان وارد مي شود.

١-١- رويكرد سنتي به فناوري اطلاعات

تحولات صورت گرفته درحوزة كسب و كار، چالشهاي مديريتي جديدي را فراروي

سازمانها، قرار داده است. مديران سازمانها به منظور بهبود روشهاي مديريتي خود و نيز

تحقق مقاصد حرفه اي به سمت سامانه هاي اطلاعاتي متمايل مي شوند. چنين سامانه هاي

اطلاعاتي به خاطر توانايي در انجام محاسبات سريع، حجم بالاي ذخيره سازي، انجام انواع

پردازشها و ارائة اطلاعات آماري و گزارشات متنوع و حتي پيش بيني هاي حياتي در امور

كلان سازماني و حرفه اي بسيار مورد توجه هستند.اين تحولات، اندك اندك در سازمانهاي

1 Business

غير انتفاعي نيز لزوم خود را نشان ميدهند، بهويژه در بخشهاي نظامي و دفاعي كهحساس ترين بخش هر جامعه را تشكيل داده اند .

شايد بدون نياز به ذكر برهاني بتوان گفت مهمترين چالشي كه فراروي سازمانهاي

نوين قرار دارد، فناوري اطلاعات و ارتباطات است. اين فناوري خود را به گونه هاي مختلفي

نشان مي دهد . از يك سو زمينه ساز بهبود روشهاي مديريتي سازمان از طريق توسعه و توليد

سامانه هاي اطلاعاتي است و از سوي ديگر، زمينه ساز برقراري ارتباطات لازم براي حفظ

حيات و قابليت رقابت در فضاي امروزي است كه ناگزير به سمت حرفه ها و دولتهاي

الكترونيكي در حال حركت مي باشد. سازمانها به دلايل متعددي به سمت استفاده از اينفناوري مي روند. تعدادي از اين دلايل عبارتند از:

افزايش ارزش افزوده از طريق بهبود فرايندهاي كاري و بهينه كردن آنها

حفظ توان رقابتي در بازار نوين

ايجاد فرصتهاي جديد از طريق تركيب و ارتقاء فرصتهاي موجود يا ابداع روشهايجديد

حركت به سمت بازارهاي جديد و امكان دستيابي به مشتريان جهاني (يا ايجاد امكانگسترش حوزة نظارتي براي سازمانهاي دولتي و غير انتفاعي )

افزايش امكان دريافت بازخورد از مشتري و كارمندان و در نتيجه افزايش ضريبرضايت سهامداران

پيروي از آنچه تبديل به مد١ شده است!

براي كسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه نگاه كنيد به [T5] و [B7]٢.

با همة اين اوصاف، در عمل مشاهده مي شد كه پس از گذشت سالهاي اوليه،

همزمان با افزايش حجم اطلاعات، نه تنها سامانه هاي اطلاعاتي كمك چنداني به بسياري از

سازمانها نمي كردند، بلكه در بسياري از موارد، سد بزرگي در راه انجام تغييرات در حرفة

سازمان محسوب مي شدند. يك دليل عمدة اين مشكل، آن بود كه تغيير حرفه، لزوم تغيير در

سامانه ها را به همراه داشت و از آنجا كه هزينة توليد و توسعة سامانه هاي اطلاعاتي معمو ﹰلا

بالاست، مديران چندان تمايلي به انجام مداوم اين تغييرات نداشتند. حتي در صورتي كه

انجام اين تغييرات از نظر هزينه ومسائل مديريتي امكانپذير مي شد، زمان فراواني لازم بود تااين امر تحقق يابد و اين به معني عقب ماندگي سامانه ها از سازمانهاي دارندة آنها مي شد. لذا

در مورد اكثر سامانه ها اين تراژدي وجود داشت (و شايد هنوز هم دارد!) كه يا رفته رفته از

جريان واقعي كار سازمان خارج شوند و يا سازمان از تغييراتي كه برايش لازم است دست

بكشد، كه در هر دو حال، ضررهاي حاصله جبران ناپذير به نظر مي رسند. در نتيجه پس ازمدتي عم ﹰلا سامانه هاي اطلاعاتي كارايي لازم را از دست دادند و وعده هاي اوليه تحقق

نيافت! به عنوان نمونه در ايالات متحدة آمريكا، در اواخر قرن بيستم با وجود رشد روزافزون

1 Fashion

2 بد نيست اشاره كنيم كه پس از تصويب طرح تكفا در ايران برخي سازمانها به انگيزة جذب (!) سرمايه از دولت به IT روي آوردند كه اين هم در نوع خود انگيزه ايست!

فناوري اطلاعات، در سال به ازاي هر شهروند، ٤ پوشه توليد مي شد! [B1] اين در حالياست كه قرار بود سامانه هاي اطلاعاتي نياز به كاغذ را به حداقل برسانند١.

اگر ريشة فناوري اطلاعات (و ارتباطات ) را در عموميت يافتن توليد نرم افزار براي

مقاصد تجاري و دولتي فرض كنيم بايد گفت كه اين حوزه همواره در حال تغيير روشهابوده است . نرم افزارهاي اوليه تنها انباشت وحشتناكي از كدهاي زبان ماشين عجيب و غريب

بودند. سپس برنامه نويسان به سوي زبانهاي نزديكتر به زبان طبيعي رفتند. حركت بعدي

تزريق ساختار به زبانهاي برنامه نويسي بود. گام عمدة بعدي زماني برداشته شد كه دريافتند

براي توليد نرم افزار به معناي واقعي آن نياز به تحليل و طراحي (آنچه بعدها مهندسي

نرم افزار ناميده شد) دارند. روشهاي مهندسي نرم افزار مدام در حال تغيير بودند. با ظهور

متدولوژي هاي شئ گرا مهندسان دريافتند از طريق ايجاد معماري نرم افزار به سطوح

مطمئن تري از پايداري٢ دست مي يابند. همة اين تغييرات در جهت كاهش پيچيدگي٣ انجام

مي شد٤. با اين همه هيچيك از اين روشها منجر به ايجاد اين قابليت نشد كه شيوه هايي به

دست آيند كه پاسخگوي نيازهاي نوين اطلاعاتي و ارتباطاتي سازمانهاي بزرگ امروزيباشند.

واقعيت اين است كه مستقل از اينكه جزئيات فني پياده سازي روشها چيست، همةاين روشها تابع اين شرايط بودند كه مديران سازمان بر حسب نيازهاي دوره اي تصميم به -

1 در واقع جدا از ضعف روشهاي مورد استفاده در توليد سامانه هاي اطلاعاتي، خود ايدة كسب و كار بدونكاغذ داراي معايبي است. همچنانكه آمار نشان مي دهد، در بسياري از مشاغل، مشتريان تنها با ارتباطاتنزديك و رد وبدل كردن كاغذ به اعتماد لازم دست مي يابند. دست كم هنوز پول به صورت كاغذي چاپمي شود.

2 Stability

3 Complexity

4 اين تغييرات در حوزة ارتباطات با ظهور متدولوژي هاي مهندسي سامانه ها تحقق يافت [T10].

تهية نرم افزاري براي منظوري خاص مينمودند. معمو ﹰلا اين نرم افزار براي بخش يا فرايندي

خاص از سازمان تهيه مي شد (كه البته روش دوم كمتر انجام مي شد، اگرچه بهتر بود.). حتي

در بهترين حالتي كه تحليل نياز انجام شود، از آنجا كه در تهية اين نرم افزار تنها به همان

بخش (يا فرايند ) توجه مي شود، اين نرم افزار تنها تا زماني كه حرفة سازمان در بخش مربوطه

دچار تغيير نشده باشد، به خوبي جوابگو است و پس از آن است كه نرم افزار تبديل به سدي

در برابر تغييرات سازماني مي شود. حال يا بايد دل از نرم افزار كند يا كسب وكار را بدون

تغيير نگاه داشت كه در هر دو حالت سازمان متضرر مي شود. چنين روشي در تهية نرم افزاررا رويكرد عمودي مي نامند.

استفاده از رويكرد عمودي باعث مي شود در توليد سامانة بعدي براي بخش يا

فرايند بعدي بسياري از وظايفي كه بر عهدة سامانة قبلي در بخش يا فرايند ديگري بوده يا

موجوديتي كه به نوعي در آن دخيل بوده، در سامانة جديد دوباره تكرار شود. به عبارت

بهتر منجر به افزونگي داده اي و فرايندي در سامانه هاي اطلاعاتي مي شود. اين بدان معنياست كه سازمان براي تهية چيزي كه از قبل داشته دوباره پول پرداخت كرده است !

بعلاوه در دنياي نوين كه سازمانها مشتري مداري را اصل قرار داده اند، مشتريان

بسيار سخت گير شده اند. همين امر باعث شده مشتريان با ظهور فرصتها و محصولات جديد

به راحتي از محصولات قبلي فاصله بگيرند . به عبارت بهتر، نيازمنديهاي مشتريان، هر روز

شكل جديدي به خود مي گيرد، به گونهاي كه تهية سامانه اي حتي كام ﹰلا منطبق بر نيازمنديهاي

مشتريان نيز تنها براي مدت كوتاهي پاسخگوي فرايندهاي سازماني خواهد بود. پس از مدتيرابطة نيازهاي مشتري با توانايي هاي سامانة اطلاعاتي به يك رابطة الاكلنگي١ [B1] تبديل

مي شود، زماني اين و زماني آن به دنبال رسيدن به ديگري است٢. البته بديهي است كه دراين ميان تجربه هاي موفقي نيز وجود داشته اند.

در مورد سازمانهاي غير انتفاعي (مانند سازمانهاي دولتي و نظامي) به نظر مي رسد،

وضع بهتر باشد. ولي متأسفانه بايد گفت كه رويكرد عمودي در توليد و توسعة ارتباطات و

اطلاعات ضربههاي هولناك تري به اين گونه سازمانها وارد مي آورد. به عنوان مثال، اگر توليد

سامانه هاي ارتباطاتي و اطلاعاتي در يك سازمان دفاعي مانند ارتش به صورت عمودي

باشد، هيچ تضميني وجود ندارد كه سامانههاي ايجاد شده در نيروهاي مختلف ارتش بتوانند

تعامل لازم را با هم داشته باشند . معناي ديگر اين حرف آن است كه قدرت و سرعت

واكنش٣ كاهش پيدا كرده، متأسفانه سازمانها در برابر تغييرات و فشارهاي بيروني موفق به

نشان دادن واكنش هاي به موقع نمي شوند. اين امر به معناي اتخاذ سياست هاي انفعالي در

برابر اعمال فشارهاي بيروني است. در دوره اي كه برتري نظامي و سياسي در گرو برتري

اطلاعاتي است، عدم دستيابي به اطلاعات دقيق در زمان مناسب به معناي شكست خواهدبود. به اين گفتة سان تزو ٤ دقت كنيد: »...اگر هم خودتان را بشناسيد و هم دشمنتان را؛

پيروز خواهيد بود، اگر تنها خود را بشناسيد ممكن است شكست نخوريد ولي اگر نه خودرا بشناسيد و نه دشمنتان را حتمﹰا شكست خواهيد خورد...« [B8].

1 Teeter-Totter

2 دليل اين امر آن است كه انجام تغييرات كوچك در تناوب بالا در سامانة توليد شده چندان به صرفسازمان نيست، لذا آنها سعي مي كنند مقداري صبر كنند (تا اينجا مشتري جلوتر است.) سپس دست بهتغييرات عمده بزنند. در اينجاست كه مشتري با حجم فراواني از تغييرات مواجه مي شود. به عبارت بهتر ويبايد با شيوة نوين كار سامانه آشنا شود (در اين مرحله مشتري است كه به دنبال سامانه مي دود).

3 Tempo

4 Sun Tzu

به عنوان يك جمع بندي نهايي مي توان گفت، خطراتي كه در نتيجة استفاده از

رويكرد عمودي، سازمان ها را تهديد مي كند، عبارتند از:

• مشتريان هرگز به معناي واقعي، از كاركرد سازمان، راضي نشده، سرانجام به دنبالفروشندة ديگري خواهند رفت.
• سامانه هاي توليد شده، بيشتر مانند مجمع الجزاير پراكنده اي هستند كه به هيچ وجهقابليت تعامل با يكديگر را ندارند.
• محدوديت هاي سامانه هاي موجود، تغييرات آتي سازمان و كسب و كار آن را تحتتأثير قرار مي دهد.
• هزينة نگهداشت سامانه ها به صورت تصاعدي افزايش مي يابد.

١-٢- رويكرد مبتني بر معماري

معماري سازماني ١ حركتي است كه قصد دارد با استفاده از يك چارچوب سازماندهي شده،

حرفه و فناوري سازماني را همسو ساخته و در نتيجه از تأثيرات جانبي منفي آنها بر يكديگر

بكاهد. معماري س ازماني جديدترين مفهومي است كه اميد مي رود بر مشكلات ناشي از عدم

توانايي سازمان ها در بكارگيري سامانه هاي اطلاعاتي در جهت تأثير مفيد و راهبرد٢ي بر

كسب وكار غلبه كند. با اتكا بر معماري سازماني به ترتيبي كه گفته شد، اين اميد مي رود كه

سامانه هايي كه براي سازمان ايجاد مي شوند دقيقﹰا در جهت برآوردن نيازهاي حرفه اي سازمان

فعاليت كنند، نه بيشتر و نه كمتر. با اين همه معماري سازماني به خودي خود چيزي بيش

از مجموعه اي از مدلها نيست. براي آنكه مفهوم معماري تحقق يابد، نياز دارد از سوي چند

1 Enterprise Architecture

2 Strategy

مفهوم مهم ديگر حمايت شود. اين م فاهيم عبارتند از چارچوب١ كه محصولات معماري را

در ساختاري منطقي، سازماندهي مي كند ومخزن٢ كه محلي است براي ذخيره سازي معماريو فرايندي كه براي ايجاد معماري بايد طي شود.

معماري، نگاه متفاوتي به سامانه هاي اطلاعاتي ارائه مي دهد. در اين نگاه برخلاف

نگاه عمود ي رايج كه سامانه ها را همچون زير بخشي از يك واحد سازماني (يا در بهترين

حالت چند واحد سازماني) مي داند، سامانه ها هم جهت با حرفه و در عرض آن فرضمي شوند. اين رويكرد را يكرويكرد افقي مي دانند . در اين روش سعي مي شود همانطور كه

سازمان داراي يك برنامة راهبردي است، فناوري اطلاعات و ارتباطات آن نيز داراي يك

برنامة راهبردي باشد، كه طبيعتﹰا هم جهت با هم هستند. اين هم جهتي تا آنجا پيش مي رود كه

نه تنها راهبرد فناوري همسو با راهبرد سازمان تهيه مي شود بلكه راهبرد سازمان نيز از

وضعيت حال و آيندة فناوري تأثير مي پذيرد. در سطح پايين تر، در معماري هيچ سامانه اي