فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 281

فصل اول: طرح تحقيق با توجه به موضوع، بررسی مردم شناختی مسکن، خوراک و پوشاک در روستای قپانوری است. در اين فصل طرح مسئله، ضرورت، اهميت پژوهش، اهداف تحقيق، چارچوب نظری،روش تحقيق، مشکلات تحقيق و پيشينه تحقيق می باشد.

فصل دوم: به بررسی سيمای کلی روستای قپانوری از نظر ويژگيهای جغرافيايی و طبيعی، پيشينه تاريخی، ويژگيهای اجتماعی، اقتصادی، زبان، اماکن عمومی، مسایل جمعیتی توجه می شود.

فصل سوم: انواع مسکن با توجه به زمان ساخت آنها، ابزارهای ساخت، اجزای مسکن، کارکرد فضای درون، تزئينات داخلی، مصالح کاربردی، تغييرات و تحولات مسکن و معماری با توجه به دو دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی، باورها و اعتقادت و آدابی که درباره مسکن وجود دارد، مورد بررسی قرار می گيرد.

فصل چهارم: اين بخش به خوراک اختصاص داده می شود و به شرايط تهيه مواد خوراکی و تاثير محيط بر خوراک مردم در دوران گذشته، شيوه های نگهداری مواد غذايی، آيين و مناسک مربوط به غذا، ابزار تهيه خوراک پرداخته می شود. تغيير و تحول حاصل در نوع خوراکيهای مورد استفاده و علل و عوامل موثر در اين تغيير و انواع غذاهای آيينی از موارد ديگری است که در اين بخش به آن می پردازيم. اين فصل با شرحی درباره باورها و عقايدی که در زمينه خوراکيها رواج دارد، پايان می يابد.

فصل پنجم : در اين بخش به موارد زير پرداخته می شود: مقايسه بین پوشاک قديم و جديد، مواد اوليه توليد آنها، تکنيک و فنون و ابزارهائی که در تهيه هرکدام بکار برده می شود؛ تقسيم بندی انواع لباسهای مردان، زنان، کودکان و نوزادان، تغيير و تحولاتی که در اين بخش رخ داده و بررسی تنوع در فرم پوشاک مصرفی اين دوران و باورها و آداب استفاده از لباسها در موقعيتهای مختلف زمانی است.

طرح مساله

انسان همواره برا ی استفاده از محيط طبيعی و آماده کردن آن برای زندگی و استفاده از منابع پيرامون خود به تلاشی مستمر پرداخته و با استفاده از قدرت انديشه به اکتشافات و اختراعات دست زده است تا وسايل آسايش خود را فراهم سازد. حاصل اين تجربه ها و دست آوردها از نسلی به نسلی منتقل شده و در طول زمان به بهبود زندگی او انجاميده است.

در این راستا هر گروه اجتماعی دارای تجربیات، آداب و رسوم و فرهنگ مختص به خود در نحوه تأمین نیازهای مختلف همچون مسکن، خوراک و پوشاک است. در این میان دانش انسان شناختی نیز که شناخت عميق و جامع ابعاد متفاوت مرتبط با زندگی انسان است و شامل رابطه انسان با محيط طبيعی، نوع معيشت، نظام باورها و اعتقادات، آداب و رسوم، سنتها و جنبه های مهم دیگر زندگی بشر در طول تاريخ است. با توجه به این مسایل، تحقیق در روستای قپانوری به دنبال شناخت برخی زوايای زندگی مردمانی است که هر چند از بسياری جهات با فرهنگ ملی ايران مشترک است، اما مختصات فرهنگی ویژه ای دارد که به مردم اين منطقه هويت خاص بخشيده است. هر يک از این عناصر فرهنگی در تار و پود خود دارای ابعاد مادی و معنوی است که بسياری از آنها ناشناخته باقی مانده است. محقق مردم شناس با حضور در متن اجتماع و تجربه زندگی روزانه درکنار مردم، به شناخت و ثبت و ضبط اين فرهنگ پرداخته و عناصر مسکن، خوراک و پوشاک را در يک نگاه تاريخی، از چند دهه قبل از انقلاب تا امروز را با توجه به ابعاد مادی که شامل شرايط محيطی و جغرافيايي، نوع معيشت، طبقه اجتماعی و ابعاد غير مادی يعنی باورها، اعتقادات، نگرشها، سنتها و آداب و رسوم، کارکردها و تغيير و تحولات پديد آمده، مورد بررسی قرار داده است.

اهميت و ضرورت پژوهش

شناخت فرهنگ يک جامعه (هر چندکوچک و دور افتاده) و مقايسه آن با جوامع ديگر می تواند به کشف وجوه اشتراک و اختلاف در شيوه های زندگی انسانی کمک کند و از اين راه عناصر بنيادی تشکيل دهنده رفتارهای بشری آشکارگردد. درنتيجه اطلاعات و اندوخته های مردم شناختی در طول زمان به تدوين انديشه ها و نظريه های جديدتر و کامل تری از زندگی انسان می انجامد.

درجهان کنونی که همه فرهنگها درحال تغيير و تحول هستند، شناخت فرهنگ جوامع روستايی که کمتر دستخوش تغييرشده است، می تواند حرفهای ناگفته ای از گذشته فرهنگی بشر را درخود داشته باشد و با ثبت شيوه های زندگی اين مردمان از زوال و فراموشی آن جلوگيری می شود و ديگران نيز با فرهنگ اين جوامع آشنا خواهند شد. شناخت نيازهای ضروری انسان همچون مسکن، خوراک و پوشاک از جمله ملزومات اساسی برای پی بردن به شيوه های زندگی مردم يک جامعه است. ابعاد مادی اين شناخت در کنار ابعاد غير مادی آن است که می تواند به درک همه جانبه و عميق محقق از جامعه مورد مطالعه کمک کند. در اين هنگام است که ارائه راهکارها در جهت بهبود وضعيت زندگی کنونی و رفع مشکلات يکی از جوامع روستايی کشورمان مفيد واقع خواهد شد. توسعه در هر جامعه ای امری ضروری بشمارمی آيدکه بايد بر مبنای ارزشهای فرهنگی و اجتماعی آن جامعه استوار باشد، درغير اينصورت و بدون توجه به فرهنگ بومی جامعه توفيقی در اين امر حاصل نخواهد شد. از آنجا که هنوز قشری عظيمی از مردم جامعه ما در روستاها ساکن هستند و اقتصاد کشور در بخش کشاورزی به روستاها متکی است، تحقيقات مردم شناختی درجهت توسعه روستايی می تواند از مشکلاتی نظير مهاجرت بيش از حد روستاييان، درجه بالای بيکاری پنهان و فقر اقتصادی آنان جلوگيری کند.

مردم روستا برای شناخت جامعه خود ارزش و اعتبار زيادی قايل هستند. اگر بررسيهايی در مورد جامعه انجام گيرد و به کم وکيف وضعيت زندگی گذشته و حال آنان پرداخته شود، به نقاط قوت و ضعف خود واقف می شوند و با اعتماد بيشتری به راهکارهای بيان شده از سوی مسئولين توجه نشان می دهند.

چارچوب نظری

تحقيقی که در پيش رو داريم با توجه به نظريه کارکردگرايی ساختاری رادکليف براون صورت گرفته است. بر اساس اين نظريه ساختارهای بنيادين روستا از طريق بررسی عناصر مسکن، خوراک و پوشاک صورت می گيرد. با شناسايی هر يک از اين عناصر و اجزای موجود در آنها، ساختار کلی حاکم مورد شناسايی قرار می گيرد. برای اينکه تحليل عميقتری از روستا و ويژگيهای فرهنگی و اجتماعی آن بدست آوريم، روستا را به عنوان يک کل و عناصر فرهنگی را به عنوان اجزای آن در متن کلی مورد بررسی خواهیم داد. واحد اساسی تحليل، عناصر فرهنگی و اعمال و عقايد مربوط به آنها است که ساخت اجتماعی روستا را شکل می دهد و شبکه روابط اجتماعی مردم بر پايه آنها شکل گرفته است. از اين نظر يه به خوبی می توان فهميد که عناصر فرهنگی(مسکن، خوراک وپوشاک) چگونه با فضای روستا هماهنگی دارند و هر عنصر چه وظيفه و کارکردی دارد که بدون وجود هرکدام از آنها در سازمان اجتماعی روستا خلل وارد می شود و نظم موجود در هم می ریزد.

نظم مطرح در ميان اين عناصر، طبق نظريه رادکليف براون بر اساس سه اصل پايه گذاری شده است که عبارتند از:

اصل اول: کارکردگرايی عمومی؛ بيان کننده آن است که همه چيز در داخل اين کل وظيفه ای دارد و هر يک از آنها کارکرد خاص خود را دارند.

اصل دوم: ضرورت کارکردی؛ يعنی نياز نظام به کليه کارکردهای عناصر متشکله خود می باشد و هر کارکردی در رابطه با ساير کارکردها به حفظ وضع موجود کمک می کند، در غير اين صورت نظم موجود از ميان خواهد رفت.

اصل سوم: وحدت کارکردی است که هماهنگی و يکپارچگی همه عناصر سازنده نظام اجتماعی را بيان می کند. اصول اساسی کارکردگرايی علاوه بر عناصر فرهنگی بر ديگر عناصر اجتماعی نيز تاثير بسزايی داشته است. هنجارهای جامعه که رفتارها را تحت نظارت دارند، مانند قوانينی هستند که مردم بايد از آن فرمانبرداری کنند. چنان که با توجه به نظام معيشتی حاکم بر روستا، افراد به برقراری نظم درکارها بصورت گروهی اقدام می کنند و به هنگام انجام کارها هرکسی وظيفه ای را عهده دار می شود.

مردم روستا با در نظرگرفتن هنجارهای جامعه به حفظ اجزای اجتماعی يعنی رسوم، باورها، و روابط اجتماعی اقدام می کنند که شرط اساسی بقای روستا و فرهنگ مردم آن است. آنان درکارهای کشاورزی، جشن ها و مراسم سوگواری و اجرای مراسم مختلف گرد هم جمع می شوند، هر کدام وظيفه ای بر عهده می گيرند و با ياری رساندن به يکديگر مشکلات را حل و فصل می کنند. اين نشان از کارکرد خاص اين روابط است که ضرورت وجودی آن را نشان می دهد. این مردم در فرهنگ خود آموخته اند که به تنهايی نمی توانند در روستا زندگی کنند و از فردگرايی گريزانند. طبق گفته رادکليف براون روستا مانند ارگانيسمی زنده است و مانند نظامهای سامانمند از اجزايی تشکيل يافته که هر يک از آنها در نگه داشت کل جامعه نقش دارند.

اهداف تحقيق

هدف کلی اين تحقيق ارائه تبينی انسان شناسانه از عناصر فرهنگی مسکن، خوراک و پوشاک به عنوان مهمترين ابعاد زندگی يکی از روستاهای کشورمان است. برای دستيابی به اين هدف، مطالعه موثر بر شکل گيری اين عناصر مورد توجه و مطالعه پژوهشگر بوده است و مسايلی همچون تابوهای مختلف، مناسک و مراسم در مورد عناصر فرهنگی مسکن، خوراک و پوشاک و نقش آنها در زندگی روزمره و آداب فرهنگی و اجتماعی خانواده ها مد نظر قرار داده شده است. در ضمن بررسی تغييرات ايجاد شده در زندگی مردمان روستا از گذشته تاکنون، تحولات رابطه آنها با محيط طبيعی و ارتباط ميان مردم روستا با يکديگر که خود را در عادات و رفتارها و باورها در زمينه مسکن، خوراک و پوشاک نشان می دهد، از ديگر اهداف محقق در اين رساله می باشد.

اهداف جزيی زير در اين تحقيق دنبال شده است:

بخش مسکن: مشخص کردن چگونگی نوع معيشت مردم، وضعيت طبيعی آب و هوای منطقه و تأثير آنها در نوع ساخت مسکن، بررسی شکل ظاهر مسکن و تغيير و تحولاتی که در طی سالها به وجود آمده است.

- جمع آوری اطلاعات در مورد فرهنگ ساخت مسکن و مقايسه بين روشها در گذشته و حال و جمع آوری اطلاعاتی که به عنوان ميراث فرهنگی محسوب می شود (هر يک از اين موارد در جهت دستيابی به هدف کلی مورد نظر اين پژوهش يعنی بررسی مردم شناختی سکونتگاه در روستای قپانوری و بررسی تحولات آن است).

بخش خوراک: در اين بخش به تابوهای غذايی، مناسک و مراسم در مورد غذا و نقش آن در زندگی روزمره، آداب فرهنگی و اجتماعی خانواده ها و مسايل ديگر خواهيم پرداخت و به اين سوالات پاسخ خواهيم داد:

- آيا رشد تکنولوژی و تغييراتی که در محيط طبيعی ايجاد می شود و پديد آمدن ارتباط بيشتر ميان افراد روستا با ديگر مکانها بر عادات غذايی آنان تاثير داشته است؟ اگر چنين بوده اين تغييرات نسبت به وضعيت گذشته چگونه است؟ آيا باورها و اعتقادات مردم نسبت به وضعيت معيشت، مصرف مواد غذايی تاثير گذار بوده است؟

- آيا سنت شکنی در غذاهايی که در مناسک مختلف مورد استفاده قرار می گرفته، بوجود آمده است؟

- آيا اقتصاد مبتنی بر پايه کشاورزی و دامداری روستا وضعيت خوراک مردم را تحت الشعاع قرار داده است و یا هنوز مانند گذشته است؟

- آيا وضعيت غذايی و معيشت در روستا از فرهنگ کشاورزی و دامداری ناشی شده است؟

بخش پوشاک: شناخت پوشاک سنتی و علل بکارگيری مواد اولیه خاص در تهيه آنها

ـ بررسی پوشاک مردان، زنان، نوزادان وکودکان درقديم و بررسی علل تغيير و تحولات

ـ باورها و نظام اعتقادی مردم در زمينه پوشاک

ـ شناخت نوع تزئينات وعلل استفاده از آن