فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 14

جامعه شناسی که از لفظ سوشیتی به معنای اجتماع مشتق شده است، از علوم و رشته های قدیمی در بین انسانها است که البته تا زمانی که بعداً گفته خواهد شد ،به این عنوان وجود نداشته است. اما مفاهیم ، نگرش ها و روش های آن در لابلای اندیشه های پیشینیان به خوبی نمود یافته است. پیامبران و نوابغ به عنوان افراد برجسته ی تاریخ بشر، مفاهیم مهمی از نظرات جامعه شناسانه را در عبارات خود بیان می کردند؛ پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: الناس علی دین ملوکهم؛ این کلام به متابعت مردم از پیشوایان فکری و مالی خود اشاره دارد. کتابهای آسمانی نیز به عنوان مهمترین و ارزشمندترین ذخایر فرهنگی بشر، جملاتی موجز و دقیق در شرح حال جوامع انسانی به طور خاص و جامعه جهانی بشر به طور عام دارند؛ قرآن کریم می فرمایند: (ان الله لا یغیر مابقوم حتی یغیروا ما بانفسهم)؛ این مطلب یکی از مهم ترین مطالب جامعه شناسی نوین امروز است که تا مردمی و اجتماعی خود دست اندر کار تغییر اجتماع خود نشوند، هیچ قوم یا اندیشه و یا حتی امدادهای الهی مفید به حال آنها نخواهد بود؛ یا در جایی که انسانها را به سیر و سفر در زمین و مشاهده احوال گذشتگان دعوت می کند( قل سیرو فی الارض فانظروا کیف کان عاقبة المکذبین) و بررسی میدانی در احوالات جوامع و نگرش به دوران اوج و فرود و پیروزی و شکست ها را بیان می دارد؛ بدین معنا در کتب مقدس بیشتر از جامعه شناسی تاریخی سخن به میان آمده است(نوربها،1380).

اصطلاح جامعه‌شناسي جنايي براي اولين بار به زبان ايتاليايي توسط انري كوفري (1929- 1856) براي عنوان چاپ دوم كتاب وي به نام «افق‌هاي نوين حقوق كيفري» برگزيده شد و در انگليس به ترجمه شد جامعه شناسي جنايي، رشته‌اي از جامعه شناسي است كه «جامعه شناسي را مي¬توان مطالعه علمي زندگي گروهي انسان‌ها تعريف كرد»همچنانكه يكي از رشته‌هاي اساسي جرم شناسي نيز مي‌باشد بنابراين با تلفيق اصول جامعه شناسي و جرم شناسي، « جامعه شناسي جنايي علمي است كه درباره عوامل و شرايط جرم‌زا و صور گوناگون بزه و جنبه‌ي كمي و كيفي آن و پيدايش فرد يا گروههاي جامعه ستيز در ميان جوامع انساني با روش عيني و علمي يا مشاهده و مقايسه با كمك آمار جنايي به بررسي و تحقيق مي‌پردازد تا رابطه بزه و بزهكار را با جامعه دريابد، مشكلات و آسيب‌هاي اجتماعي يعني جرائم ناشي از سوء تأثير عوامل اجتماعي را تشخيص دهد و با همكاري گروهي و همه جانبۀ متخصصان رشته‌هاي مختلف علوم اجتماعي، بر طرق پيشگيري از حدوث جرائم در يك جامعه و روش‌هاي درمان و اصلاح و تربيت كساني كه به كجروي و تبهكاري افتاده‌اند و سازگار ساختن آنان با نظام اجتماعي دست يابد»(کوئن،ترجمه فاضل،1381). یکی از مسائلی که در جامعه شناسی جنایی مطرح است اجرای علنی مجازات و آسیب شناسی این مسئله است . برخی از نویسندگان بین اجرای علنی حدود و اجرای حد در ملا عام تفکیک قائل شده و می گویند: اجرای مجازات در ملا عام فاقد هر گونه مستند شرعی است و هیچ دلیلی وجود ندارد که باید مجازات در ملا عام اجرا گردد . بین علنی بودن مجازات و اجرای مجازات در ملا عام تفاوت اساسی وجود دارد . اجرای علنی به این معنا است که مجازات در مکانی اجرا شود که اگر کسانی مایل به حضور در آن مکان باشند، بتوانند حضور یابند و کسی مانع حضور آنها نشود، ولی مجازات در ملا عام به این معنی است که در محل تجمع مردم و رفت و آمد آنان مثلا در میادین پرجمعیت اجرا شود(قربان نیا،1380). اما با رجوع به سیره پیامبر صلی الله علیه و آله، ائمه معصومین علیهم السلام، متون روایات و کتب متداول فقهی واقعا چنین تفکیکی بین اجرای علنی حدود و اجرای حدود در ملا عام مشاهده نمی شود و در کلام مذکور نیز هیچ دلیل و مستندی برای این تفکیک اقامه نگردیده است . در متون روایات نه واژه «اجرای علنی » آمده و نه واژه «ملا عام » . از این رو نمی توان با تفسیر و تحلیل این واژه ها حکم شرعی استنباط کرد . آنچه در سیره معصومین قطعی است این است که حدود در حضور مردم اقامه می شد و مردم برای اجرای حدود اجتماع می کردند . این که ما ادعا کنیم اجرای حدود در حضور مردم، اجرای علنی حدود بوده نه ملا عام به دلیلی نیاز دارد که اثبات کند هیچ یک از حدود در اماکن عمومی اجرا نمی شده و تمامی حدود، با حضور مردم در اماکن خاص اجرا می گردید و الا اثبات آن مشکل است . از این رو این تفکیک مبنای فقهی ندارد .(مقتدایی،1380).برخی نیز بر این عقیده است که اجرای علنی حدود بر خلاف اصل شخصی بودن مجازات است و آثار و تبعات اجرای علنی مجازات بر خانواده و بستگان محکوم نیز اعمال می گردد(نهازی،1390). این سخن، ناصواب است; چون منظور از شخصی بودن مجازات و آیه شریفه «و لا تزر وازرة وزر اخری» این است که هر کس مسؤول عمل خویش است و به دلیل اعمال دیگران مجازات نمی گردد و به هیچ وجه به این معنا نیست که مجازات باید به نحوی باشد که هیچ کس غیر از مجرم حتی به صورت غیر مستقیم آزرده نگردد و یا آسیب نبیند; چون در این صورت تقریبا هیچ مجازاتی قابلیت اجرا پیدا نمی کند . در تمام مجازاتها چه بخواهیم و چه نخواهیم ممکن است بستگان و خانواده مجرم و حتی اجتماع زیان ببینند، ولی در علم حقوق این گونه آثار غیرمستقیم را با اصل شخصی بودن مجازاتها منافی نمی دانند . آیا در زندان فقط مجرم مجازات می گردد و خانواده از نظر مالی، حیثیتی و روحی آسیب نمی بیند؟ و در جریمه نقدی، آیا فقط مجرم مجازات می شود یا خانواده او نیز دچار مشکل می شود؟ اگر چه حکومت اسلامی موظف است در جهت کاهش آثار و عواقب غیرمستقیم مجازات مجرم، تلاش نماید .بنابراین محقق در پی بررسی آسیب شناسی اجرای علی مجازات ها از منظر جامعه شناسی جنایی است.

د - اهمیت و ضرورت انجام تحقيق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهاي تحقيقاتي موجود، ميزان نياز به موضوع، فوايد احتمالي نظري و عملي آن و همچنين مواد، روش و يا فرآيند تحقيقي احتمالاً جديدي كه در اين تحقيق مورد استفاده قرار مي‏گيرد:

یقینا فردی که در انظار عمومی و در ملأ عام – و نه به صورت علنی - مجازات می‌شود غیر از تحمل مجازات مربوطه رنج نگاه‌های حاکی از ملامت، تنفر، تمسخر و ... را نیز متحمل شده و به شخصیت وی لطمات جبران‌ناپذیری وارد می‌آید و افراد جامعه را که پیرامون وی گرد آمده‌اند را دشمنانی می‌پندارد که از مشاهده درد و رنج او لذت می‌برند و این تصور حائلی بین او و جامعه ایجاد می کند که اصلاح و بازگشت وی را غیر ممکن و یا دشوار می‌سازد. ‌همچنین فشار اجتماعی وارده بر خانواده بزهکار مجازات شده در ملأعام و به اصطلاح انگشت‌نما شدن آنها را نیز نباید از خاطر دور ساخت.‌با توجه به اینکه اجرای مجازات در ملأعام بدون هیچ‌گونه مرزبندی و تفکیکی صورت می‌گیرد امکان حضور تمامی اقشار جامعه اعم از کودک و زن و جوان وجود دارد، مشاهده صحنه اعدام و یا شلاق زدن مجرم می‌تواند بر روان افراد به خصوص کودکان آثار مخربی بز جای گذارد.‌ همچنین با نگاه به اجرای مجازات به عنوان یک عمل پیشگیرانه نیز باید گفت نسبت به اینکه اجرای مجازات در ملأعام بتواند موجب پیشگیری از ارتکاب جرم شود نیز تردیدهای فراوانی وجود دارد.‌ تا زمانی که زمینه‌های جرم