فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 32

- عامل استرسزا در همه اشخاص آثار يكساني بر جا نمي گذارد. زيرا هر فردي داراي در خاصي از انرژي سازگاري است يك محرك، ممكن است براي يك فرد، استرس ايجاد كند ولي نتواند در ديگري استرس به وجود آورد.

- دراسترس، عواملي چون زمينه، شرطي شدن، استرسهاي پيشين در فرد ، مدت زمان و شدت استرس نقش مهمي ايفا مي كنند.

- هنگاميكه فرد در معرض محركهاي تنش زا قرار مي گيرد، استرس متوجه بخشهاي ضعيف و آسيب پذير مي شود. تحقيقات نشان داده است كه كليه افرادي كه مدتهاي مديردر موقعيتهاي تنيدگي زاي شديد قرار مي گيرند، هرگز حالت سلامتي جسماني، زيست شناختي و روانشناختي پيشين خود را دوباره بدست نمي آورند.

- مهمتري محققي كه مفهوم استرس و نقش تعيين كننده آنرا در بيماريها مطرح نمود، هانس سليه بود. از ديدگاه سليه، محرك ، عامل استرس زا است و ميان استرس و عامل بوجود آورنده آن، تفاوت وجود دارد. سليه( 1952 ) يك تئوري تفصيلي براي نشان دادن چگونگي واكنش موجود زنده به استرس ارائه داد. به نظر وي، در صورت بروز استرس شديد و ناگهاني كه باعث به هم خوردن تعادل حياتي مي گردد، تمام دستگاههاي بدن واكنش نشان مي دهند كه اين واكنشها مجموعاً سندرم «تطابق عمومي» ( G.A.S ) ناميده مي شوند. خصوصيات اين سندرم از نظر وي ، عبارت است از ازدياد ترشحات هورمونهاي بخش قشري غده فوق كليه بر اثر تحريكات غده هيپوفيز مغز كه در نتيجه منجر به واكنشهاي فيولوژيك شديد مي شود و درجه مقاومت بدن را كاهش مي دهد( عليا،1379، ص12).

3-1-2-2-انواع استرس:

در يك تقسيم بندي جديد، بعضي از محققان ، استرس را به سه نوع منفي و خنثي و مثبت تقسيم مي كنند:

الف- استرس منفي: منشأ آن وضعيتهاي پرفشار، احساسات به هم گره خورده، تنشهاي عصبي، نيازهاي شخصي ديگر و روياروييهاي ناخوشايند است.

ب- استرس خنثي: نگرشها و رفتارهايي است كه در ابتدا، احساسات منفي را بر مي انگيزد. اما بايد آنها را خنثي بدانيم. چون اگر احساسات را به نحو مناسبي كنترل كنيم و ديدگاه صحيحي در مورد آنها داشته باشيم، حتي مي توانند تجارت مثبتي به شمار آيند.

ج- استرس مثبت: هيجانهايي كه مثبت يا خوشايند تلقي مي شوند و موجب استرسهاي خوشايند مي گردند مانند ارتقا شغل ( جلالي، 1380، ص37).

4-1-2-2- عوامل بوجود آورنده استرس:

عوامل ايجاد كننده استرس را مي توان به دو دسته عوامل فردي و گروهي تقسيم كرد. عوامل ايجاد كننده استرس فردي را مي توان متعارض در نقش، ابهام در نقش ، تعارض در هدفهاي فردي، اتفاقات و تغييرات غير منتظره در زندگي شخصي و ... نام برد. البته بايد در نظر داشت كه شخصيت و روحيه افراد در دچار شدن آنان به استرس، بسيار مؤثر است. تحقيقات نشان داده است كه افراد داراي شخصيت گونه« الف» نسبت به افراد داراي شخصيت گونه« ب» ، زمينه مساعد تري براي ابتلا به استرس دارند. از جمله عوامل ايجاد كننده استرس گروهي ، مي توان به تعارضاتي كه بين افراد و گروهها اتفاق مي افتد، هدفهاي متعارض بين رئيس ومرئوس، كارگر وكارفرما، كارمند و ارباب رجوع اشاره كرد. در تقسيم بندي ديگري، عوامل موجد استرس را به عوامل درون سازماني و برون سازماني تقسيم مي كنند. از جمله عوامل ايجاد كننده استرس درون سازماني، مي توان به خط مشي هاي سازماني ، ساخت سازماني، شرايط فيزيكي سازمان، و فراينده هاي سازماني اشاره كرد. نابسامانيهاي اقتصادي، تزلزل سياسي، نامساعد بودن محيط اجتماعي و....نيز مي توانند جزء عامل مؤجد استرس برون سازماني محسوب شوند ( الواني، 1379، ص289)

5-1-2-2-رابطه بين استرس و دفاع ايمني:

سيستم ايمني يكي از پيچيده ترين سيستمهاي بدن است. و ظيفه آن محافظت از بدن در برابر عفونت هاست و از آنجاييكه ارگانيزمهاي عفوني، در خلال فرآيند تكامل، به ترفندهاي موذيانه اي مجهز شده اند، سيستم ايمني ما هم به ترفندهاي زير گانهاي دست يافته است. ظاهراً اين رويدادها از طريق باز داري فعاليت سيستم ايمني بر احتمال خطر و وفامت بيماريها مي افزايند. مطالعات مختلف نشان داده اند كه در هنگام استرس، بيماريهاي عفوني افزايش مي يابند. محققان ديگر نيز اظهار مي دارند كه ممكن است بين سرطان و استرس رابطه وجود داشته باشد. برخي از پژوهشگران، حتي ادعا كرده اند كه موفق به شناسايي « شخصيت مستعد سركان» شده اند ( سلطاني راد، 1375،ص96).

6-1-2-2- علايم و نشانه هاي استرس:

به طور كلي نشانه هاي استرس مي توانند فيزيولوژيكي، رواني، يا رفتاري باشند. علايم فيزيولوژيكي شامل ضربان قلب، تغيير آهنگ نفس، تغييرات فشار خون، سردرد، زخم معده و اختلالات گوارشي، حملات قلبي، اختلال در سوخت وساز بدن و ..است. علايم رواني استرس ممكن است به صورت عصبانيت، اضطراب و دلشوره، افسردگي، عصبي شدن، حساسيت، تنش و احساس ملالت و بيهودگي ظاهر گردد. علايم رفتاري استرس، ممكن است به صورت بي خوابي ، كم غذايي يا بالعكس اشتهاي كاذب، افزايش تعداد سيگار در سيگاريها، شتابزدگي در سخن گفتن و تعجيل و بيقراري در انجام دادن امور،بروز نمايد. در سازمان آثار رفتاري استرس، به صورت تأخير، غيبت، تعارض، ترك خدمت، بي علاقگي به كار و مانند آن قابل مشاهد است (الواني، 1379،ص297).

كران ول وارد ( 1380) انواع واكنشها نسبت به استرس را اينگونه بر مي شمارد:

1- واكنشهاي احساسي: شامل زود رنجي، عصبانيت يا تخطي، اضطراب، احساس نا اميدي يا افسردگي، چرخش از حالت غرور به افسردگي، كناره گيري از مردم.

2- تجزيه فرايند هاي فكري: يعني ناتواني در بوضوح فكر كردن. چهارفرايند فكري كه احتمالاً بوسيله استرس تجزيه مي شوند عبارتند از : دريافت اطلاعات، حل مسئاله و تصميم گيري، خلاقيت، و بازيابي اطلاعات.

3- بيماري هاي جسمي.

4- شاخصهاي رفتاري: از جمله عادت به خواب كم، آشاميدن بيش از حدالكل، كم اشتهايي يا پراشتهايي، قرار ملاقات فراموش شده يا تأخير، اجتناب از تماس با مردم، كار جبراني خارج از وقت اداري، تغيير رفتار در رانندگي و..

5- واكنشهاي مثبت نسبت به استرس: به استرس به طريق مثبت پاسخ دادن، فرد را قادر مي سازد كه با فشار همراه باشد. اما به واكنشهاي منفي نبايد اجازه داد كه مدتي طولاني ادامه پيدا ادامه پيدا كند.

7-1-2-2-طرق مقابله با استرس يا كاهش آن يا غلبه بر آن:

سوزان كوباسا ، در تحقيق خود دريافت كه شخصيتهاي مقاوم در برابر استرس، كه با فشارهاي مشابه ديگران روبه رو مي شوند ولي در زير بار آن از هم نمي پاشند، داراي سه ويژگي شخصيتي اصلي هستند:

1- تعهد نسبت به خود، كار، خانواده و ساير ارزشها. به عبارت ديگر احساس داشتن مقصدي در زندگي.

2- تسلط بر زندگي، و اعتقاد به اينكه مي توانند در سرنوشت خويش مؤثر باشند.

3- ملاحظه تغييرات زندگي به چشم گونه اي مبارز طلبي. درك اين مسئاله كه تغيير در زندگي طبيعي است و فرصتهاي جديدي را به ارمغان مي آورد( عليا، 1379 ،ص19).

راس و آلتماير( 1377) راهبردهاي مقابله با استرس را به 2دسته تقسيم مي كنند:

الف- راهبردهاي پيشگيرانه: شامل مراقبت دائمي در برابر عوامل استرس زا و نشانه هاي آن، مراقبت پيوسته از ماهيچه ها، آماده داشتن منابع و از ميان برداشتن عوامل استرس زا،كاهش دادن برانگيختگي.

ب- راهبردهاي مبارزه جويانه: شامل گسترش دادن منابع مقابله، تغيير دادن الگو هاي رفتاري منجر به استرس، پرهيز از عوامل استرس زا با تنظيم زندگي و تعديل خواستها.

شايد بهترين طريق مقابله با فشار عصبي آن باشد كه عامل موجد استرس را از ميان برداريم و استرس را رفع كنيم. اما در اغلب موارد اين امر ممكن نيست و بايد به گونه اي با استرس سازگاري كرد و تحمل آنرا برخورد هموار ساخت و از شدت آن كاست. طرق زير، تدابيري است كه براي مقابله و سازگاري با استرس پيشنهاد گرديده است:

1- تفكر هدفداد، تفكر عميق و آرمان دار

2- آرميدن آگاهانه يا واهلش. در اين حالت فرد بايد بكوشد تا به حالتي آرام و عاري از تنش دست يابد.

3- ورزش و فعاليتهاي بدني

4- تسلط بر موقعيتها و شرايط محيطي.

5- درمان ادراكي: در اين طريق مقابله با استرس، فرض براين است كه استرسهاي انسان ناشي از ادراكات و تفكرات وي از محيط است. بنابراين با تغيير ادراكات خود مي توان بر استرس غلبه كرد.