فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 17

امروزه دولت ها هزینه گزافی برای مبارزه با سوء مصرف مواد متحمل می گردند چرا که این پدیده به عنوان معضلی فردی و اجتماعی کانون توجه متخصصین در حوزه های مختلف قرار گرفته است. اهمیت ایجاد راهبردهای پیشگیری و درمان موثر بی شک سالهاست که بر همگان روشن شده است. اما علیرغم تلاش های روز افزونی که در راستای پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد صورت می گیرد ما همچنان شاهد انتشار آمارهای فزآینده ای از سوی سازمان بهداشت جهانی و انجمن روانپزشکی آمریکا در زمینه شیوع سوء مصرف مواد و مشکلات وابسته به آن هستیم. (لووینسون ، میل مانو لانگ رود ، 1997).امروزه اعتیاد یک بیماری زیستی- روانی اجتماعی قلمداد می شود و عوامل متعددی در گرایش به سوء مصرف مواد مخدر موثر است.در حال حاضر سوء مصرف مواد به این صورت تعریف میشود : الگوی ناسازگارانه مصرف مواد که ظرف یک دوره 12 ماهه روی می دهد و به اختلال یا پریشانی شدید منجر می شود که با یک مورد زیر یا بیشتر مشخص می شود :(1) ناتوانی در برآورده کردن تعهدات (2) مصرف مواد در موقعیت هایی که از لحاظ جسمانی خطرناک هستند (3) مشکلات قانونی، یا (4) مشکلات میان فردی. افرادی که مواد را سوء مصرف می کنند، در می یابند که زندگیشان از چند جهت تحت تاثیر قرار گرفته است. آنها تعهدات شغلی خود را نادیده می گیرند و تعهدات آنها در قبال خانه و خانواده تحلیل می رود. (ریچارد پی، هالجین و همکاران ، 2003، یحیی سید محمدی ، 1387).در نظر سنجی به عمل آمده، بالغ بر 85 درصد مردم پس از بیکاری و فقر مقوله اعتیاد و مواد مخدر را به عنوان سومین عامل تهدید کشور مطرح کرده اند. (صرامی حمید 1387) بتابراين با توجه به اهميت شيوع سوء مصرف مواد و آثار جانبي آ ن ضرورت مي طلبد كه علل و عوامل موثر در گرايش به سوء مصرف مواد شناخته شوند نا از اين طريق پيشگيري ودرمان مناسبي صورت گيرد.اولين متغیری که در پژوهش حاضردر مورد بيماران مبتلا به سوء مصرف مواد مورد بررسی قرار می گیرد طرحواره های ناسازگار اولیه است به باور یانگ (1990) طرحواره های ناسازگار اولیه ساختارهای شناختی عمیق شامل باورهایی درباره خود می باشد. طرح واره ها سازمانهايي از واقعيت هستند كه به صورت نتيجه تجربيات عيني از محيط رشد مي يابند. بويژه آنهايي كه از اوايل زندگي به وجود آمده اند تاثير معنادارتري دارند رشد طرحواره هاي اغلب به دوران كودكي باز مي گردد مطابق نظر يانگ (1999) بعضي از افراد به خاطر تجارب كو دكي منفي طرحواره هاي ناسازگار اوليه را ايجاد مي كنند كه بر شيوه تفكر احساس و رفتار آنها در روابط صميمانه بعدي و ساير جنبه هاي زندگيشان تاثير مي گذارند طرحواره هايي كه در سنين اوليه رشد يافته اند اغلب خارج از حوزه آگاهي قرار دارند و زماني كه محركهاي زندگي يك يا چند طرحواره را تحريك مي كنند آن وقت فعال مي شوند. و اطلاعات شخصي را مطابق با اين طرحواره ها به صورت اتوماتيك پردازش مي كنند) يانگ معتقد است. كه طرحواره ها به دليل ارضاء نيازهاي هيجاني اساسي دوران كودكي بوجود مي آيند كه اين نيازها عبارتند از: دلبستگي ايمن به ديگران، خود گرداني كفايت و هويت، آزادي در بيان نيازها و هيجانهاي سالم، خود انگيختگي و تفريح، محدوديت هاي واقع بينانه و خويشتن داري (يانگ و همكاران، ترجمه حميدپور و اندرز، 1383). از سوي ديگر با توجه به مراحل رشد رواني اجتماعي در ديدگاه اريكسون (1950) مي توان چنين استدلال كرد كه حل موفقيت اميز هر يك از مراحل به يك طرحواره سازگار منجر ميشود در حاليكه شكست در آن مرحله باعث ايجاد يك طرحواره ناسازگار مي گردد(ايلوت، لاسن، 1997). معمولاً ماهيت ناكارآمد طرحواره ها وقتي ظاهر ميشود كه بيماران در روند زندگي روزمره خود و تعاملاتشان با ديگران به گونه اي عمل كنند كه طرحواره هاي آنها تاييد شود، حتي اگر برداشت اوليه آنها درست باشند طرحواره هاي ناسازگار اوليه و راههاي ناكارآمدي كه بيماران از طريق آنها ياد مي گيرند با ديگران كنار بيايند، اغلب زيربناي نشانه هاي مزمن محورI در طبقه بندي و تشخيصي و آماري اختلات رواني (DSM) مثل اضطراب، افسردگي، سوء مصرف مواد و... بشمار مي رود. از طرفي طرحواره ها حالت ابعادي دارند بدين معنا كه از نظر شدت و گستردگي فعاليت در ذهن با يكديگر فرق دارند. بطور كلي هر چه طرحواره ها شديدتر باشد فرد به هنگام برانگيخته شدن طرحواره ها عواطف منفي بيشتري را تجربه مي كند و فعال بودن آن در ذهن مدت زمان بيشتري به طول مي انجامد. برخي معتقدند كه براي هر يك از طرحواره هاي ناسازگار اوليه يك طرحواره سازگار نيز وجود دارد (ايلوت، لاسن، 1997).طرحواره ها مطابق با پنج نياز تحولي كودك به پنج حوزه بريدگي و طرد، خود گرداني و عملكرد مختل، محدوديت هاي مختل، ديگر جهت مندي و گوش بزنگي بيش از حد و بازدارري تقسيم شده اند. طرحواره هاي ناسازگار اوليه، الگوهاي هيجاني و شناختي خود آسيب رساني هستند كه در ابتداي رشد و تحول در ذهن شكل گرفته اند و در مسير زندگي تكرار ميشوند. طرحواره هاي ناسازگاره اوليه براي بقاء خودشان مي جنگند اين امر نتيجه تمايل بشر به هماهنگي شناختي است. اگر چه فرد مي داند طرحواره منجر به ناراحتي ميشود ولي با اين طرحواره احساس راحتي مي كند و همين احساس راحتي فرد را به اين نتيجه مي رساند كه طرحواره اش درست است. افراد به سمت وقايعي كشيده ميشوند كه با طرحواره هايشان همخواني دارند. و به همين دليل تغيير طرحواره ها سخت است. طرحواره ها نقش عمده اي در تفكر، احساس، رفتار و نحوه ي برقراري ارتباط افراد با ديگران بازي مي كند طرحواره ها در اوايل دوران كودكي يا نوجواني يا نوجواني بازنمايي هاي دقيق از محيط پيرامون ايجاد مي كند. اين طرحواره ها در طول زمان به حركت خود ادامه مي دهند و خود را به تجارب بعدي زندگي تحمل مي كنند. (يانگ 2003؛ ترجمه حميد پورواندرز، 1386).در پژوهش رضايي و شمس عليزاده (2013) اين نتيجه رسيدند كه ما بين افراد مبتلا به سوء مصرف مواد افيوني، آمفتامين و گروه بهنجار تفاوت معناداری در بين دو گروه وجود دارد همچنين بين دو گروه مصرف كنندگان افيوني و آمفتاميني از لحاظ طرحواره هاي ناسازگار اوليه تفاوت معني داري وجود ندارد. همچنين در افراد مبتلا به سوء مصرف مواد نسبت به افراد بهنجار طرحواره هاي ناسازگار اوليه و مشكلات سلامت روان در سطح بيشتري قرار دارد. (كاظمي، ديده روشني 1389).بنابراين بنظر مي رسد طرحواره هاي ناسازگار اوليه در گرايش به سمت سوء مصرف مواد و بيماري رواني نقش بارزي را دارد و پژوهش در اين حيطه مي تواند موجب شناخت بهتر علل اعتياد، پيشگيري و درمان بهتر سوء مصرف كنندگان گردد.مطالعه هويت، در ارتباط با سوء مصرف مواد مي تواند به ادبيات مربوطه به حوزه اعتياد كمك كند. فهم تحول هويت ها، ما را آگاه مي كند كه چطور افراد هويتشان را توليد و باز توليد مي كنند و رفتارشان را در درون زمينه اجتماعي بزرگتر شكل مي دهند. مهمتر اينكه هويت ها رفتار را بر مي انگيزانند. بنابراين مطالعه هويت، سرانجام در شناخت تغييرات در رفتار نيز، به ما كمك مي كند.