فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 124

ناتوانی های یادگیری، یکی از بزرگترین و شاید جنجال برانگیزترین مقوله ي آموزش و پرورش استثنایی است. امروزه، بزرگترین گروه کودکان استثنایی را که در تمام مدارس استثنایی در سطح دنيا ثبت نام می شوند (حدود 40 درصد از کل) کودکان دچار ناتوانی های ویژه یادگیری تشکیل می دهند (کیرک، گالاگ، کلیمان و آناستاسیو ، 1999) هالاهان 2005؛ به نقل از حاجلو و رضایی شریف،(1390) میزان شیوع ناتوانی های یادگیری را در نقاط مختلف جهان بین 3 تا 12 درصد گزارش کرده اند. مرویان حسینی (1376) میزان شیوع اختلالات یادگیری را 8 درصد و نریمانی و رجبی(1384) میزان شیوع این اختلالات را 13 درصد گزارش نموده اند.

يكي از متغير هاي اساسي در حوزه مطالعات يادگيري، پردازش هاي شناختي مي باشد. پردازش شناختي به صورت دريافت داده ها، ايجاد فرايند مقايسه و در نهايت تغيير يا عدم تغيير اطلاعات موجود به صورتي ديگر كه به واسطه شناخت در مغز روي مي دهد تعريف مي شود(هاليگانف كلارك و اهلرز ، 2002) در مطالعات متعددي نشان داده شده است كه دانش آموزان داراي ناتواني يادگيري در كاركرد هاي اجرايي و حافظه از جمله فراشناخت،حافظه فعال، حافظه اسامي، حافظه چهره ها،حافظه فعال ديداري-فضايي و حافظه دراز مدت نسبت به دانش آموزان عادي به طور معنا داري عملكرد پايين تري دارند(اصلي آزاد و يارمحمديان، 1391).

عليزاده (1383) دريافت كه دانش آموزان داراي اختلال رياضي در كاركرد هاي بازداري، تصميم گيري- برنامه ريزي و سازماندهي ضعيف تر از دانش آموزان بدون اختلال رياضي هستند و چنين وضعيتي را مي توان از دوره پيش دبستاني مشاهده نمود.. در مطالعه اي براسنان، دي متري، هاميلف روبرسون و كدي (2002) نشان دادند كه دانش آموزان مبتلا به اختلال خواندن در بازداري مشكل دارند و اين موجب حواسپرتي آنها مي شود. همچنين در مطالعه ديگري آشكار شد دانش آموزان مبتلا به اختلال زبان نوشتاري در كاركرد هاي آغازگري و تبديل، ضعيف تر عمل مي كنند.(هوپر،،استوارت، واكلي، دكرويف و موننگومري 2002) محققان در تحقيقي مشابه به اين نتيجه رسيدند كه دانش آموزان با ناتواني يادگيري، هم در حافظه كاري و هم در كاركرد هاي اجرايي كه توانايي حافظه بلند مدت و حافظه كاري را جهت انتخاب و به كارگيري الگوريتم ها تلفيق مي كند، دچار مشكل هستند(سوانسون و ساكس-لي ،2001 به نقل از هالاهان). همچنين بر اساس تحقيقات بعمل آمده دانش آموزان داراي ناتواني يادگيري علاوه بر داشتن نارسايي هاي پردازش زباني و سرعت پردازش ديداري داراي مشكلاتي در تغيير توجه بين محرك هاي ارائه شده به صورت متوالي(هاري و رينوال ،2001)، توجه فضايي ضعيف(رايت،كانلون و ديك ،2012) و توانايي پايين فيلتر كردن محرك هاي ديداري و شنيداري نامربوط(روآچ و هوگبين ،2007) نیز مي باشند.

یکی ديگراز عواملی که به احتمال نسبتا قوي با اختلال های یادگیری مرتبط است پردازش هیجانی است. پردازش هیجان، فرایندی است که به وسیله¬ی آن آشفتگی¬های هیجانی رو به زوال می¬روند تا رفتار و تجربه¬های دیگر در افراد بدون مانع پیش رود و افزایش یابد، و استفاده از راهبردهای پردازش هیجان می¬تواند در افزاش مهارت¬های عاطفی برای کاهش آشفتگی و مشکلات هیجانی و روانی مؤثر باشد. هم¬چنین آموزش این امر به افزایش مهارت¬های عاطفی، بین فردی، درون فردی و خود کنترلی منتهی می¬شود (بهرامی خوندابی،1386).

تحقيقان نشان مي دهد بين 38 الي 78 در صد كودكان داراي نارسايي هيجاني، داراي اختلالات يادگيري نيز مي باشند(فسلر،روزنبرگ و1991؛ توپولوسكي،ولر 1992). بنابراين يكي از مشكلات احتمالي در افراد داراي اختلال يادگيري، نارسايي هيجاني است كه به ناتواني در پردازش شناختي اطلاعات هيجاني و تنظيم هيجان ها گفته مي شود(تيلور،بگبي ،2000). در مطالعه اي نشان داده شده است كه دانش آموزان داراي اختلال يادگيري در پايداري و ثبات هيجاني مشكل دارند و اين مساله در گروه عادي كمتر و در شرايط خاص ديده مي شود، اين افراد واكنش هاي شديدتري در رويارويي با موقعيت هاي هيجاني دارند و در موقعيت هاي مشابه يكسان و با ثبات عمل نمي كنند(كاشاني موحد ،1384).

مطالعات گراس –تيسر و مانور سالو (2008) نشان داد كه بين دانش آموزان دارای ناتوانی يادگيري و عادي در توانش هيجاني تفاوت معني داري وجود دارد.. تحقيقات سليماني و همكاران (1390) حاكي از آن است كه دانش آموزان داراي اختلال يادگيري در شناسايي، توصيف و تفكر عيني در مورد هيجان هاي خويش در مقايسه با دانش آموزان بهنجار به طور معناداري ضعيف مي باشند. همچنين از نظر رفتار هاي مناسب چون برقراري روابط اجتماعي، ضعيف و در مقابل بيشتر داراي رفتار هاي نامناسب(جسارت نابجا) عمل تكانشي –پرخاشگري، خود اعتمادي افراطي،حسادت و گوشه گيري در روابط اجتماعي مي باشند(سليماني، زاهدبابلان، فرزانه و ستوده 1390).

هس و رز (2000) و سيدريس (2006) نشان دادند كه دانش آموزان داراي ناتواني يادگيري، مشكلات هيجاني بيشتري از قبيل اضطراب و افسردگي را گزارش مي كنند. مطالعات زاهد، رجبي و اميدي(1391) نشان داد دانش آموزان مبتلا به ناتواني يادگيري در مقايسه با دانش آموزان عادي، سازگاري اجتماعي،هيجاني و تحصيلي كمتري دارند.

يكي ازموضوعات اساسي و مهم مسائل مربوط به نوجوانان و جوانان احتمال بروز رفتارهاي پر خطر در آنها مي باشد. نوجواني يك دوره بحراني در زندگي است و الگو هاي رفتاري مهمي كه مي توانند بر سراسر زندگي فرد تاثير بگذارد، در اين دوران شكل مي گيرد(ماهر، 1383). مرور نظرات مختلف بيان كننده آن است كه در زمينه رفتارهاي پر خطر يك رويكرد قطعي ارائه نشده است(روليسون و شرمن، 2002)، ليكن نظريه هاي مختلف در بروز رفتار هاي پر خطر عوامل مختلفي را دخيل دانسته اند؛ گروهي بر استفاده نكردن بهينه از اوقات فراغت در اين زمينه اشاره داشته اند و گروهي ديگر نقش عوامل اجتماعي را در اين زمينه پررنگ تر جلوه داده اند(ماهر، 1383). همچنين الگو هاي زيستي بر عوامل ژنتيك، تاثيرات هورموني و رويدادهاي دوران بلوغ در پيدايش و بروز رفتارهاي پر خطر توجه كرده اند.

برخي پژوهشگرن معتقدند گرايشات نوجوانان به رفتار هاي پر خطر كه روز به روز نيز در حال افزايش است، انعكاسي از مشكلات هيجاني و روان شناختي است كه با آنها روبرو هستند. آرنوفسكي(1977) اظهار داشته است كه احساس افسردگي، تنهايي و انزوا اغلب با رفتارهاي پر خطر در نوجوانان بويژه خود كشي رابطه مستقيم دارد و به طور مشابه عزت نفس بالا و حمايتي اجتماعي قوي از عوامل محافظت كننده نوجوان در برابر رفتار هاي پر خطر هستند( به نقل از رنينجر،2005).

نوجوانان داراي اختلال يادگيري به دليل عدم فراگيري روش هاي درست، به صورت نامطلوب رفتار مي كنند؛ به طوري كه اصلي ترين مشكل اين افراد به ناتواني آنها در ارزيابي و نظارت بر رفتارشان ارتباط دارد كه باعث مي شود توانايي انتظار كشيدن را نداشته باشند و بدون توجه به پيامد هاي احتمالي، دست به انجام كاري بزنند و از لحاظ اجتماعي منزوي و از لحاظ رواني آسيب پذير باشند(اختياري رضوان فرد و مكري1387) دانش آموزان مبتلا به ناتواني يادگيري بيشتر از دانش آموزان عادي در معرض خطر ابتلا به افسردگي، احساس تنهايي و اقدام به خود كشي قرار دارند زيرا اغلب از جامعه طرد مي شوند(بندرا،رزنكراس و كراني ،1999).

با توجه با اين كه ناتواني يادگيري كمي ديرتر در زندگي مشخص مي شود(خرمايي،عباسي و رجبي،1390) و دانش آموزان با ناتواني يادگيري غالبا با روش هاي آموزش و پرورش معمولي نمي توانند به اهداف آموزشي نايل شوند؛ از همين رو از تحصيل تنفر پيدا ميكنند و ممكن است ترك تحصيل كنند (گرانت و گرانت،2010، به نقل از نريماني، رجبي،افروز و صمدي،1390). و اين احساس تنفرو به تبع آن ترك تحصيل مي تواند منجر به بروز رفتارهاي پر خطري بشود كه به سلامت فردي و جمعي جامعه زيان برساند. لذا با توجه به سوابق پژوهشي پراكنده و غير منسجم در زمينه نارساي پردازش هاي شناختي و هيجاني دانش آموزان مبتلا به ناتواني يادگيري و عدم بررسي جامع عواقب اين نارسايي ها به خصوص در زمينه بروز رفتارهاي ضد اجتماعي و پرخطر ، اين پژوهش بر آن است تا به اين سوال پاسخ دهد كه آيا بين بروز رفتارهاي پرخطر در دانش آموزان مبتلا به ناتواني يادگيري و عادي تفاوت وجود دارد؟

فصل دوم :

پیشینه پژوهش

ناتوانی های یادگیری

به جرات می توان گفت که یادگیری از عوامل مهم تبیین شخصیت به حساب می آید.بی تردید هر عاملی که روی یادگیری اثر بگذارد (مثبت یا منفی)،بر کل سیستم شخصیت فرد تاثیر خواهد گذاشتت .یکی از مواردی که روی فرایند طبیعی یادگیری اثر می گذارد به طبع آن استعدادها ،علائق،نگرش ها ،آموزش،کارایی و وبه طور کلی شخصیت فرد تحت تاثیر آن قرار می گیرد ناتوانی یادگیری است.بسیارند کودکانی که ظاهر طبیعی دارند و رشد جسمی و قد و وزن بهنجار داشته،به راحتی با همسالان خود ارتباط برقرار کرده و از اخلاق و رفتار و هوش عادی برخوردارند اما زمانی که به مدرسه می روند در خواندن و نوشتن و یا حساب کردن دچار مشکل جدی می شوند(احدی وکاکاوند،1389). این کودکان در مراجعه به هر متخصص،مشکل تازه ای در خود می یابند،چرا که هر متخصص از دریچه دید خود به مشکل می نگردو نهایتا ممکن است برچسب های نابجایی از جمله عقب ماندگی و ... دریافت کنند(فریار و رخشان،1379).

تعریف ناتوانی های یادگیری

کلمه ناتوانی های یادگیری برای اولین بار توسط ساموئل کرک ،در سال 1962 به کار برده شد. در سال 1975 ناتوانی یادگیری از طرف کنگره آمریکا به معنای وجود اختلال در یک یا چند فرایند روانشناختی پایه بوده که به فهم یا استفاده از زبان نوشتاری و یا گفتاری مربوط می شود و به شکل عدم توانایی کامل در گوش دادن،فکر کردن ، صحبت کردن ،خواندن ، نوشتن و هجی کردن یا محاسبات ریاضی ظاهر شود. در حال حاضر تعر یفی که گزارش سالیانه آن در سال 1998 به کنگره آمریکا داده شده است بیشتر معمول می باشد که کودکان دارای ناتوان در یادگیری ، در یک یا چند فرآیند اساسی در ارتباط با فهم یا کاربرد زبان (شفاهی یا کتبی ) از خود ناتوانی نشان می دهند .تظاهرات اختلال گوش کردن ،سخن گفتن ، خواندن یا یادگیری می باشد .ناتوانی یادگیری این کودکان از نوع مشکلاتی نمی باشد که در ابتدا به بینایی،شنوایی،نقایص حرکتی،کم توانی ذهنی و یا کمبود محیطی مربوط باشد(تبریزی،1380).

ناتوانی یادگیری به عنوان مشکل عصب شناختی در نظر گرفته شده است که با مشکلات جدی در توانایی خواندن،ریاضیات و نوشتن همراه بوده و با توانایی ذهنی مورد انتظار از فرد همخوانی ندارد.ناتوانی های یادگیری جزء اختلالات هیجانی و حتی به علت آن پدید نمی آیند(سیلور و همکاران،1991).اما بر جنبه های هیجانی فرد تاثیر می گذارند(سیدریدیس وهمکاران،2006) .این دانش آموزان دارای توزیع هوش بهنجار می باشند و در هجی کردن ،حساب و خواندن دارای مشکلاتی هستند (همین وبرگر ،2008).میزان شیوع ناتوانی های یادگیری از 2تا10 در صد گزارش شده است (انجمن روانشناسی آمریکا(APA )،2000؛ترجمه آوادیس سانس و نیکخو،1388).در ده سال گذشته دانش آموزان دارای ناتوانی های یادگیری 38 درصد افزایش یافته است(گورمن،2000،ترجمه نریمانی و دگرماندرق،1381).

عنوان ناتوانی یادگیری توسط روانشناسان ومتخصصین تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار می گیرد.درحالی که متخصصان پزشکی عنوان اختلال یادگیری را ترجیح می دهند(گورمن،2000؛به نقل از یوسفی،1391).بر طبق تعریف انجمن روانپزشکان آمریکا(2000) اختلال زمانی روی می دهد که پیشرفت درسی فرد بر اساس آزمونهای استاندارد فردی در خواندن ،حساب کردن،نوشتن یا بیان کردن به طور چشمگیری پایین تر از سطح مورد انتظار سنی،درسی ویا هوشی فرد باشد.اگرچه تلاش فراوانی برای یافتن یک تعریف جامع در زمینه اختلالات یادگیری انجام گرفته است ،هنوز تعریف کاملی که مورد قبول همگان باشد وجود ندارد.شاید یکی از دلایل عمده آن این باشد که در بکار بردن اجزای اختلالات یادگیری ثبات چندانی وجود ندارد.یعنی سعی می کنند آنها را از همدیگر مجزا نمایند در حالی که بعضی دیگر نارسایی در یادگیری را به عنوان یک اختلال کلی مورد استفاده قرار می دهند،که شامل تمام موارد یادگیری است(براون ،2003؛به نقل از یوسفی،1391).

طبقه بندی تحصیلی کودکان دارای اختلال در یادگیری؛

در چهارمین راهنمای آماری تشخیصی اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا-متن تجدید نظرشده (DSM IV-TR)ملاکهای تشخیصی برای اختلال خواندن ،اختلال در املاء و اختلال در ریاضیات مشخص شده اند و ناتوانی های یادگیری غیرکلامیNVLD )) مانند اختلال در کارکردهای فضایی،شناخت اجتماعی و اختلالات یادگیری که به گونه دیگر مشخص نشده اند،آورده شده است (رورکه ،1989؛کاپلان ،سادوک ،2007؛ ویلکات، بودا، ریدل، چاپیلداس، دفریس و پنینگتون ،2011).

تقسیم بندی مشکلات یادگیری

اختلال در خواندن(نارساخوانی)

در بین تمام ناتوانی های یادگیری ،حیطه ناتوانی های خواندن سابقه بالینی و آزمایشی بیشتر دارد.بیشترین آمار کودکان ناتوان در یادگیری به این گروه اختصاص دارد.

تعریف ناتوانی ویژه یادگیری در خواندن و ملاکهای تشخیصی آن

ملاکهای حیطه خواندن از نظر اداره آموزش و پرورش(1977) در شناخت اختلالات یادگیری شامل؛

-مهارتهای اساسی خواندن که مشتمل بر توانایی رمزگردانی و بازشناسی کلمه است.

-مهارتهای ادراک خواندن که شامل توانایی درک معنا از مواد چاپی است،می باشد.

ملاکهای اداره آموزش و پرورش همچنین مشخص می کنند که ناتوانی های یادگیری در مهارتهای اساسی خواندن یا درک کردن تنها هنگامی مطرح می شوند که میان توانایی هوشی کودک و توانایی های خواندن او ناهمخوانی شدیدوجود داشته باشد.

ملاکهای DSM- IV برای اختلال خواندن

براساس تعریف انجمن روانپزشکی آمریکا ،اختلال یادگیری در خواندن بیانگر این است که این اختلال با توانایی خواندن پایین تر از متوسط (برخلاف وجود هوش متوسط یا بالا تر از متوسط)مشخص می گردد.به علاوه تشخیص اختلال خواندن مستلزم سه ملاک اصلی است.که موضوع اصلی در تشخیص ناتوانی خواندن میزان پیشرفت دردقت خواندن یا فهم