فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 23

فصل زراعي سال جاري (یعنی از اول مهرماه سال 1386) از نظر اقلیمی شرایط نرمالی نبوده است و مي‌توان آن را كاملاً متفاوت نسبت به شرايط قابل انتظار (شرايط نرمال) دانست. بارندگي در فصل پائيز تقريباً در اغلب نقاط كشور با تأخير بسيار (یعنی در آذرماه) همراه بود. در اواخر آذرماه تا نيمه اول بهمن ماه سرماي شديد (بعضي مناطق كم و بي‌سابقه) به صورت مستمر مستقر گرديد، به نحوي كه در بعضي از شهرها در ساعات روز نيز درجه حرارت از 10- درجه سانتيگراد فراتر نرفت. بارندگي اين ايام بعلت برودت زياد در اكثر نقاط سرد و حتي معتدل آب و هوائي به صورت برف نازل گرديد. سپس هوا سريعاً در كليه نقاط كشور رو به گرمي نهاد و در مدت حدود 20 روز آخر اسفندماه كل كشور گرم شد و حتي افزايش حرارت در نقاط سردي نظير اردبيل به بالاي 20 درجه سانتيگراد رسيد و سپس در اوايل فروردين ماه نيز شدت گرما افزايش و به مدت دو الي سه هفته اول فروردين ماه نيز بالاتر از حد نرمال ادامه يافت كه تاكنون نيز شاهد آن هستيم. از نظر بارندگي نيز بعد از رفع شدن شدت سرما (نيمه اول بهمن ماه) تاكنون بارندگي قابل ملاحظه‌اي در اكثر نقاط كشور وجود نداشته است. اگرچه از نظر اقلیمی تقریباً از اول اردیبهشت ماه به شرایط عادی برگشت ولی مجموعا یک اتفاقاتی را در کشاورزی گذاشته است. سعی می‌شود این اتفاقات با استفاده از آمارهای هواشناسی و بحث‌هایی که می‌شود مرور گشته و آثار این اتفاقات بررسی شود و نهایتاً خصوصيات شرايط اقليمي موجود موجب بروز چه تأثيرات منفي (خسارت) در عرصه كشاورزي و منابع طبيعي خواهد شد.

در اين مجموعه در ابتدا تقسيم‌بندي زراعي اقليمي كشور و مراحل فیزیولوژيك محصولات مهم، سپس تغييرات عوامل اقليمي در فصول و مناطق مختلف كشور مورد تحليل قرار گرفته و در ادامه تأثير اين عوامل بر كشاورزي مورد بررسي و در خاتمه پيش‌بيني خساراتي كه تاكنون بر توليدات وارد شده ارائه خواهد شد. بديهي است در صورت نياز مي‌توان نسبت به ارائه راه‌كارهاي مقابله با اين عوامل طبيعي خسارت‌زا اقدام تا آنها را مديريت و خسارات را به حداقل رساند و برنامه‌ریزی کلان بلندمدت را برای حوادث طبیعی اینچنینی که در آینده اتفاق خواهد افتاد را انجام داد.

1ـ اقليم‌بندي زراعي كشور:

با توجه به تجارب تحقيقاتي موجود از نظر شرايط اقليمي مناطق زراعي كشور را مي‌توان به 4 اقليم زراعي متفاوت نسبتاً بزرگ تقسيم‌بندي نمود. البته این تقسیم‌بندی‌ ممکن است با تقسیم‌بندی‌های منابع طبیعی و یا هواشناسی فرق کند؛ اما متناسب با خصوصیات گیاهان و زراعی و باغی است و تقریباً 4 اقلیم بزرگ در کشور وجود دارد:

1-1- اقليم گرم و مرطوب سواحل درياي خزر:

اين اراضي در سواحل درياي خزر از دشت مغان (استان اردبيل) آغاز شده و استان‌هاي گيلان، مازندران و بخشی از گلستان را شامل مي‌شود. مقدار بارندگي ساليانه اين مناطق بر اساس ميانگين ساليانه، از 1500 ميليمتر در بندر انزلي تا 150-100 ميليمتر در شرق صحاري گنبد متغير مي‌باشد. اين مناطق داراي تابستان‌هاي گرم و مرطوب و زمستان‌هاي معتدل سرد است. در سالهاي نرمال معمولاً بندرت كمترين درجه حرارت در زمستان به 7- درجه سانتي‌گراد مي‌رسد.

2-1- اقليم گرم و خشك جنوب:

اراضي زراعي اين اقليم از قصر شيرين، گيلان غرب و سرپل ذهاب استان كرمانشاه آغاز شده و در حد فاصل دامنه‌هاي جنوبي زاگرس تا سيستان و بلوچستان ادامه دارد. مناطق كوهدشت و پل دختر لرستان، مناطق مهران، دهلران، آبدانان، هليلان و دره شهر استان ايلام، كليه مناطق استان‌هاي خوزستان، بوشهر، بندرعباس و مناطق گرمسير استان‌هاي كهگيلويه و بويراحمد، فارس، كرمان، بلوچستان، سيستان و مناطق جنوبي استان خراسان جنوبي را شامل مي‌شود. مقدار متوسط بارندگي ساليانه اين مناطق از حدود 500 ميليمتر در منطقه ايذه خوزستان و گچساران تا 200-50 ميليمتر در بوشهر و بنادر اين استان متغير است. زمستان‌هاي ملايم و بندرت درجه حرارت زير صفر و تابستان‌هاي گرم و خشك تا بيش از 50 درجه سانتي‌گراد همراه با وزش بادهاي گرم و گرد و خاك و غبار محلي است.

3-1- اقليم معتدل سرد:

اين اقليم شامل مناطق معتدل سرد كشور است كه كمترين درجه حرارت آن‌ها در زمستان 7- تا 14- درجه سانتيگراد و ارتفاع آن‌ها از سطح دريا كمتر از 1200 متر است. متوسط بارندگي ساليانه اين مناطق از 100-50 ميليمتر در يزد تا 450 ميليمتر در خرم‌آباد مي‌رسد. تعداد روزهاي يخبندان سال اين مناطق حدود 60-30 روز است. مناطق مركزي استان كرمانشاه، خرم‌آباد، اصفهان، يزد، تهران، كرج، سمنان، فارس، مشهد و نيشابور، سيرجان، كرمان جزو اين اقليم هستند.

4-1- اقليم سرد:

كليه مناطق مرتفع كشور كه بيش از 1200-1000 متر از سطح دريا ارتفاع داشته و كمينه درجه حرارت آنها در زمستان كمتر از 14- درجه سانتيگراد مي‌رسد. استان‌هاي كردستان، آذربايجان غربي و شرقي، همدان، مركزي، چهارمحال بختياري و مناطق سرد استان‌هاي زنجان، قزوين، تهران (دماوند)، خراسان شمالي، خراسان رضوي، اصفهان، لرستان، كرمانشاه، فارس، شاهرود و كهگيلويه و بويراحمد در اين اقليم قرار دارند.

2- محصولات زراعي اساسی پائيزه:

محصولات زراعي مهم كشت پائيزه عبارتند از گندم، جو و كلزا. براي اينكه بتوان تأثير دو عامل مهم مقدار بارندگي و تغييرات درجه حرارت را در سال زراعي جاري تاكنون تجزيه تحليل نمود به اختصار وضعيت توليد آنها طي دو سال زراعي گذشته (85-84 و 86-85) و نيازهاي فيزيولوژيكي اين محصولات نسبت به رطوبت و درجه حرارت بيان مي‌شود.

1-2- گندم:

سطح كشت گندم آبي به ترتيب 63/2 و 7/2 ميليون هكتار و توليد آن در سال‌هاي مذكور به ترتيب 9/9 و 1/10 ميليون تن و متوسط عملكرد 3786 و 3745 كيلوگرم در هكتار بوده است. سطح كشت گندم ديم كشور نيز طي سال‌هاي فوق به ترتيب 3/4 و 17/4 ميليون هكتار و مجموعه توليد آن در این سال‌ها به ترتيب 3/4 و 5/4 ميليون تن و متوسط عملكرد به ترتيب 1004 و 1084 كيلوگرم در هكتار گزارش شده است. اما چون می‌خواهیم وضعیت اقلیم را با تولیدات کشاورزی تحلیل کنیم،‌ نگاه مختصری به وضعیت فیریولوژیکی گندم خواهیم داشت: بهترين درجه حرارت جوانه زدن گندم حدود 15 درجه سانتيگراد است. جوانه زدن گندم در كمتر از 5 درجه سانتي‌گراد متوقف شده و حرارت بيش از