فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 14

انديشمندان ايران و اسلام به تفصيل درباره تاثير محيط و عوامل اكتسابي, يا فطرت و طبيعت, بر رفتار آدمي سخن گفته اند و با تمثيل و روشهاي شبه تجربي به گونه اي جذاب نكات مهمي را عنوان كرده اند.

فردوسي كه از گهر و نژاد و هنر مي گويد در حقيقت چكيده حكمت باستاني ايران در مورد اين واحد زيستي _ رواني_ اجتماعي كه انسان مي خوانيم به نظم در آورده است.

سعدي نيز مباجثه امروز ما را درباره ژنتيك و محيط عنوان مي كند كه گاه مي سرايد:

شگ اصحاب كهف روزي چند پي نيكان گرفت و مردم شد

و گاه مي گويد:

شمشير نيك زاهن بدچون كند كسي ناكس به تربيت نشود اي حكيم كس

امروز مي كوشيم بامشاهده دقيق و ترتيب آزمايش به پاسخي برسيم كه اديبان و حكيمان و فيلسوفان گذشته از طريق منطق و جدل و تمثيل و شهود و اشراق در پي آن بوده اند. البته در اين راه به پيش رفته ايم اما به پاسخ كامل نرسيده ايم.

مي دانيم كه مسائل زيست شناختي ممكن است در بزهكاري نقشي داشته باشد. تريزومي xyy, يا صرع, يا نشانگان قطعه پيشاني مغز شايد سبب بزهكاري ناخواسته يي گردد.

دانسته ايم كه مسائل روانشناختي هم ممكن است به بزهكاري منجر شود: محيط رواني نامناسب خانه, جو بي اعتمادي و سوء طن, و توهين و تحقير نسبت به كودك, بزهكار روان _ نژند مي سازد.

مي دانيم مسائل جامعه شناسي هم از اسباب بزهكاري است: محروميت, فقر, بي سوادي, كثرت نامتناسب جمعيت, و تبعيض, بزهكار حرفه اي مي سازد.

روزگاري بيماري جسمي, داغ ننگ و مايه طرد و سرزنش و محكوميت و مجازات بود. هنوز هم ريشه هايي از اين انديشه باقي است. حتي امروز نيز بيمار جذام و مسلول از بقاياي اين ديدگاه در رنجند. سپس روزگاري رسيد كه نه بيماري جسمي, بلكه بيماري رواني موجب قضاوت منفي اخلاقي و مجازات و آزار و شكنجه مي شد. تمدن اسلام, رفتار انساني با بيمار رواني و درمان و نه مجازات او را توصيه كرد. اكنون بيمار رواني را نه به عنوان گناهكار, بلكه بهعنوان بيمار مي پذيريم.

اما درباب, بزهكار هنوز همه ما او را بي توجه به ريشه ها و اسباب بزهكاريش, از نظر اخلاقي مورد قضاوت قرار ميدهنيم و به كيفر او فرمان ميدهيم. حال آنكه بسياري از بزهكاران, بيماراني هستند كه بزهكاري, نشانه بيماري ايشان است وبرحسب قاعده كلي اسلامي بيمار و نيازمند درمان هستند, ومهم تر از درمان آن است كه از اين بيماري اجتماعي پيشگيري كنيم.

چگونه از بزهكاري پيشگيري كرد؟ پاسخ به اين پرسش در هر عصر برحسب ديدگاه رايج آن عصر و برپايه آگاهي علمي آن دوره متفاوت بوده است.

نخستين انديشمندان در سپيده دم تاريخ, بيشتر به ذاتي بودن رفتارها, چه خوب و چه شريرانه باور داشتند. اين باور در طول زمان به صورت ديدگاهخ پيش ساختگي پرداخت شد. ديدگاهي كگه مي پنداشت انساني كوچك اما كاملاً شكل گرفته در نطفه مرد جاي دارد كه از هر نظر كامل است و تا هنگام تولد و پس از ان تنها از نظر جثه رشد مي كند.

جان لاك, با نفي اعتقاد به ويژگيهاي ذاتي, رفتارها را فقط ناشي از يادگيري و تجربه دانست. اين ديدگاه با انديشه آزاديگرايانه و مردگرايانه عصر روشنفكري متناسب بود.

وي مي گفت كودكان به طور ذاتي خوب و نه بد هستند. همه برابر زاده مي وشند. شرايط, تداعيها, تكرار, تقليد, پاداش, و تنبيه مي تواند كودك را نادان و ستيزه جو, يا فرهيخته و نيكوكند.

روسو, كه خرمن جنبش رمانتيك را در تاريخ انديشه ها شعله ور كرد گفت: بگذاريم كودك به گونه يي آزاد استعدادهاي فطري خويش را آشكار كند. به آنان بياموزيم كه خود بينديشند و از تاثيرات مخرب جامعه به دور باشند. آن گاه رفتار بد از آنان نخواهيم ديد. بدي و بزه ناشي از محدوديتها و قيدهاي اجتماعي است.

داروين لورنتش و تين برگن بر موهبت هاي ذاتي كه در محيط مناسب به صورت رفتارهاي سازگارانه در مي آيد تكيه كرده اند.

فرويد ذهنيات و رفتارهاي انسان را محصول رشد و تابع قوانين ثابت دانست و رفتارها, از جمله رفتار بزهكارانه را به طور عمده ناشي از انگيزه هاي ناخودآگاه انگاشت. در پي او گروه عظيمي از جمله اگوست آيكهورن, هيلي, و برونر با ديدي روانكاوانه به تبيين بزهكاري پرداختند.

برحسب نظر آيكهورن, براي يافتن علل بزهكاري نه تنها بايد عوامل بر انگيزنده اي را بجوييم كه بزهكاري نهفته را آشكار كرده است, بلكه بايد دريابيم چه چيزي بزهكاري نهفته را پديد آورده است. طبق نظر او معمولاً كودك با زمينه تكميل شده براي بزهكاري متولد نمي شود بلكه اين زمينه بيشتر به وسيله نخستين تجربياتي كه محيط بر كودك تحميل مي كند تعيين مي گردد. كودك در ابتدا موجودي غير اجتماعي است يعني ارضاي مستقيم غرايز اوليه را بي توجه به جهان پيرامون خويش مي طلبد . پرورش درست كودك عبارت است از راهنمايي او از موقعيت غير اجتماعي به موقعيت اجتماعي. اين وظيفه در آغاز به عهده پدر و مادر و سپس آموزگاران است و در عصر ارتباطات. رسانه هاي گروهي نيز در آن سهيم اند. اما رشد برخي كودكان مسير دلخواه را دنبال نمي كند, از اين رو كودك ياغير اجتماعي باقي مي ماند يا با سركوبي تمايلات غريزي خويش تظاهر به سازگاري اجتماعي مي كند كه اين وضعيت به بزهكاري نهفته موسوم است.

هيلي و برونر با بررسي زندگي خانوادگي بزهكاران نوجوان در قياس با نوجوانان غير بزهكار همان خانواده ها دريافتند بزهكاري نماينده انحراف از جريان رفتار مطلوب اجتماعي است و عامل آن تمايلات ارضاء نشده و در عين حال خنثي شده و محروميتهايي است كه سبب نارضايتي عميق شده است. بزهكاري در خواسته هاي ارضاء نشده ريشه دارد و نماينده واكنش به سوائق دروني, افزون بر محركهاي بيروني است. در مقايسه بزهكاران با خواهران و برادران