فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 47

رفتار تعلّق آمیز، چه کلامی و چه رفتاری در هر سنی، از خردسالی گرفته تا بلوغ و جوانی قابل مشاهده است و با این ویژگی ها توصیف می شود: حسادت، انحصارطلبی، طمع کاری، رشدنایافتگی، وابستگی بیش از حد و دلبستگی شدید. شاید هیچ واژه ای مانند وابسته یا وابسته بیش از حد، در ادبیات بالینی یا کلینیکی به کار نرود. کودکی که به دیگران وابسته است، نوجوانی که از خانه بیرون نمی رود و در مقابل این مسئله مقاومت می کند، همسر یا شوهری که سعی می کنند رابطه تنگاتنگی با مادر خود داشته باشند و ... همه دیر یا زود با یکی از این واژه ها توصیف می شوند که به کارگیری آنها معمولاً بوی سرزنش و عتاب می دهد. اکثر افرادی که وابستگی بیش از حد نشان می دهند، افرادی هستند که رفتار دلبستگی بسیار شدیدتری را نسبت به آنچه در کار بالینی تصور می شود، ابراز می کنند.

البته ارزیابی یک رفتار بدون فهم دقیق شرایط و اوضاع محیطی و درونی که رفتار در آن محیط ظاهر شده، امکان پذیر نیست؛ مثلاً ندانستن سن دقیق کودک و یا سلامتی و بیماری او، یا اینکه اخیرا ضربه ای را تجربه کرده یا خیر، نظر مشاهده گر را فاقد اعتبار می کند. کودکان بیمار یا خسته و یا آنهایی که به تازگی عضو جدیدی به خانواده آنها اضافه شده، یا بزرگسالانی که اخیرا بیوه شده اند، و یا زن جوان باردار و یا مادری که فرزندان خردسالی دارد، همه در معرض این ارزیابی هستند که بیش از حد وابسته می باشند؛ چرا که در تمام این حالات، رفتار دلبستگی شدید ظاهر می شود و پافشاری که بر آن می شود، بیش از نیازی است که آن موقعیت می طلبد. به عبارت دیگر، در حالت هایی که باعث ایجاد

آن رفتار می شود، اگر وابستگی بیش از حد، از محدوده طبیعی خارج نشود و اثرات مضری بر رشد شخصیت نداشته باشد، مشکل ساز نمی باشد.

با این حال، در همه سنین، افرادی هستند که رفتار دلبستگی شدیدی را نشان می دهند، که ارتباطی با شرایط پیش آمده ندارد. اگر این رفتار از حد معیّن تجاوز کند، آنگاه یک رفتار بیمارگونه خواهد بود.

هنگامی که چنین فردی را می بینیم، به سرعت می فهمیم که مطمئن نیست موضوع دلبستگی او قابل دسترسی و پاسخ دهنده به نیازهای او است یا خیر، از این رو، شگرد «چسبیدن به موضوع دلبستگی» را در پیش می گیرد.

بهترین اصطلاح برای توصیف این حالت، دلبستگی دلهره آمیز یا دلبستگی نامطمئن است و این نشان می دهد که اساس این حالت، ترس فرد از این است که موضوع دلبستگی او در دسترس و یا پاسخگوی نیازهای او نباشد.

آنچه بیشترین تأثیر را در ایجاد این حالت دارد، تجارب فرد است که اعتماد و اطمینان او نسبت به در دسترس بودن موضوع دلبستگی و پاسخگویی او به نیازهایش را زیر سؤال می برد.

در زیر، توصیف یک مادر شاغل را از حالت کودکش که وارد مرحله دلبستگی بیش از حد شده بود، گزارش می کنیم؛ البته مادر این کودک تصور می کرد رفتار کودکش طبیعی است. او توضیح داد:

«از آن هنگام که کودکم دو ساله بود و من مجبور شدم سه بار او را ترک کنم و به بیمارستان بروم، که هر کدام هفده روز طول کشید، او دیگر به من اعتماد ندارد. به هیچ جایی نمی توانم بروم، نه خانه همسایه ها و نه برای خرید. باید همه جا او را با خود ببرم. او نمی تواند مرا ترک کند. امروز وقت ناهار از مدرسه خارج شد و مانند دیوانه ها به خانه آمد و گفت: آه، مادر، فکر کردم باز رفتی! او نمی تواند گذشته را فراموش کند و تمام وقت در کنار من می ماند»

«نیوسن و نیوسن»، دو پژوهشگری که در این زمینه تحقیق کرده اند، در خلاصه نتایج خود در مورد کودکانی که وابستگی بیش از حد و ترس از جدایی نشان می دادند نوشتند:

«اکثر ترس های بچه ها از جدایی، ریشه در واقعیت داشت. به این معنی که آن کودکان، خود و یا مادران شان مدتی را در بیمارستان سپری کرده بودند و یا اینکه در معرض نوع دیگری از جدایی قرار گرفته بودند»

با این حال، بعضی از کودکان تجربه جدایی را داشته اند بدون اینکه همراه با اضطراب جدایی باشد. معلوم می شود که متغیرهای دیگری در این مسئله سهیم هستند. متغیرهایی که احتمال می رود تأثیر بیشتری داشته باشند، عبارتند از:

اول، تهدید کودک به ترک کردن او که به منظور تربیتی به کار می رود؛دوم، تصور کودک مبنی بر اینکه مشاجرات والدینش ممکن است این معنی را داشته باشد که یکی از آنها او را ترک خواهد کرد.

در سایه شواهد فعلی به احتمال زیاد، تهدید کودک به ترک او مؤثرترین عامل در این زمینه است. نباید فراموش کرد که این تهدیدها نیروی عظیمی را در بر دارند، چرا که جدایی برای کودک خردسال یک تجربه بسیار ترسناک و آزاردهنده است، همین طور «پیش بینی آن»

اثر مدرسه بر شخصیت کودک

كودكان و نوجوانان سرمایه های جامعه می باشند و سلامت روح و جسم آنها تضمین كننده سلامت جامعه آینده است. بنابراین مسایل آنان از جمله مسایلی است كه باید به آنها توجه كافی مبذول داشت. لذا توجه جدی به محیط خانواده و مدرسه كه نقش بسزایی در تكوین شخصیت دانش آموزان دارند ضرورتی انكارناپذیر است. مطلبی كه در پی می آید خانواده و مدرسه را به عنوان مهم ترین نهاد تأثیر گذار در شكل گیری شخصیتی دانش آموزان مورد بررسی قرار می دهد كه در ادامه از نظرتان می گذرد.

با توجه به اینكه اولین محیطی كه كودك با آن در ارتباط است خانواده می باشد، لذا محیط خانواده عامل مؤثر در تكوین و تحول شخصیت كودك است و حكم كانالی را دارد كه به وسیله آن، كودك با فرهنگ اجتماع خود مأ نوس می شود و عادات و عواطفی را در او ایجاد می كند كه شخصیت او را تحت تأثیر قرار می دهد .به طور كلی طرز تفكر والدین یا سایر اعضای خانواده به هر شكلی كه باشد كم و بیش در فرزندان آنها تأثیر می گذارد.

دكتر كامبیز كامكاری، روان شناس معتقد است: كودكی كه در محیط خانوادگی خود پدر و مادر دلسوز و متعهدی ندارد، طبعاً احساس عدم تعهد نموده و سعی می كند خود را حتی المقدور ازكانون خانوادگی دور ساخته و هویت گمشده خود را در محیط بیرون از خانه بیابد. پس از خانواده، مدرسه نقش بسیار مهمی درزندگی اجتماعی كودك و نوجوان بر عهده دارد و از عوامل مهم تربیتی و سازنده معیارها و ارزش های ذهنی و تفكر و راه و روش كودكان و نوجوانان در جامعه به شمار می رود، زیرا دانش آموز بیشتر اوقات زنده و فعال خود را در مدرسه می گذراند و حال اگر مدرسه نتواند به وظایف تربیتی و پرورشی خود عمل كند یكی از عوامل انحراف و بزهكاری محسوب می گردد. تجارب طفل در مدرسه همراه با تجارب او در محیط خانوادگی شكل دهنده شخصیت و منش كودك است. امروزه مسئله بزهكاری اطفال و نوجوانان به صورت یكی از حاد ترین و پیچیده ترین مسائل اجتماعی جوامع مختلف انسانی درآمده است؛ هر چند وقوع جرائم، پدیده ای نوظهور در اجتماع بشری تلقی نمی شود.

فصل پنجم

مراحل رشد کودک

رفتار کودکان در سنین مختلف

اینک به اختصار به بیان رفتار کودکان در سنین مختلف میپردازیم.

▪ کودک در سن سه سالگی:

سن سه سالگی زمانی است که رابطهٔ بین مادر و کودک بهتر و راحتر میباشد و مادر و کودک به یکدیگر بسیار نزدیک شدهاند و از همدیگر لذت میبرند. در این سن کلمه ما ... یعنی مادر، و کودک بهجای کلمه من که در سن ۵/۲ سالگی وجود دارد به میان خواهد آمد و در این سن کودک در جهت مخالف مادر عمل نخواهد کرد بهطور کلی کودکی که سال سوم تولد او تمام شده است کودکی است که خواستههای او کمتر شده است و بهراحتی میتوان با او به کنار آمد و بیشتر از قبل زندگی با او لذتبخش است.

▪ کودک در سن پنچ سالگی:

کودک در سن پنچ سالگی کاملاً فرمانبردار خود میباشد و مشتاق به کمک کردن و اطاعت کردن از او خواهد بود و آنچه را مادر میگوید از جان دل انجام میدهد کودک در دنیای تصور خود سعات خود را از مادر میداند بنابراین مادرها در این سن اکثراً از کودک خود راضی هستند و او را به یک فرشته تشبیه میکنند.

▪ در سن هشت و نه سالگی:

کودک در سن هشت سالگی به مادر بسیار نزدیک است و میل دارد که همه جا با مادر باشد و در این سن میخواهد که رابطهٔ بسیار نزدیک با مادر را داشته باشد بنابراین واقعاً به او نزدیک میشود اما ناگهان موقعیکه به سن نه سالگی رسید رفیق و دوست خود را بر مادرش ترجیح میدهد و مادر نزدیکترین کس به او در زندگی نیست و افراد دیگر نیز وجود دارند و بعضی از مادران که به این رشد طبیعی کودکان آشنا نیستند ممکن است از این تمایل کودک نگران شوند مثلاً اگر شما بهعنوان کودک به کودک نه سالهٔ خود دستوراتی بدهید در بعضی از مواقع او مخالفت میکند مادر باید در این حال از خود بپرسد آیا هنوز من بهترین و نزدیکترین فرد به کودک هستم یا کودک به افراد دیگر نزدیک شده است و از بودن با آنها لذت میبرد و به همین ترتیب در سنین مختلف رفتارهای کودک نیز تغییر مییابد و آشنائی مادر به این رفتارها لازم و ضروری میباشد.

فصل ششم

روانشناسی نقاشی کودکان

روانشناسی رنگها را بدانيم

برخی از روانشناسان عقيده دارند رنگی که برگزيده و دلخواه کسی است ميتواند گويای خصوصيات اخلاقی و روانشناسی او باشد. نوشتار زير چکيده ای است که بر اساس اين نظريه و پس از سالهای پژوهش نگاشته شده:

رنگها:

بين نقش رنگ و زندگي عاطفي کودک با در نظر گرفتن دوران تکاملي او يک حالت متوازي است.

- 3 تا 6 سالگي کودک بيشتر تحت تأثير فشارهاي دروني است، بنابراين علاقه وافري به استفاده از رنگ دارد و آن را مقدم بر شکل ظاهري مي داند ولي به تدريج که سن او بالا مي رود از وابستگي اش به رنگ کم مي شود و علاقه او به تقدم شکل بر رنگ فزوني مي يابد.

- هر قدر کودک کوچکتر باشد رنگ هاي زنده تر را به کار مي برد. در کودکستان کودکان ترجيح مي دهند رنگ هاي گرم و تند استفاده کنند و فقط کودکاني که در خانه تحت نظارت شديد هستند رنگ هاي سرد را انتخاب مي کنند که علت اصلي به مشکلات عاطفي و رواني مربوط مي شود.

- فقدان رنگ در تمام يا قسمتي از نقاشي نشانگر خلاء عاطفي و گاهي دليل بر گرايش هاي ضد اجتماعي است.

- کودکان سازگار در نقاشي هايشان به طور متوسط از 5 رنگ مختلف استفاده مي کنند.

- کودکان گوشه گير يا آنها که ارتباط با دنياي خارج را دوست ندارن از يک يا دو رنگ بيشتر استفاده نمي کنند.

- علاقه واقعي کودک به رنگ زماني شروع مي شود که او سعي در کشيدن شکلهايي مي کند. اين مرحله تا 7 يا 8 سالگي به درازا مي کشد. کودک براي استاده از رنگ ها فقط تحت تأثير احساسات خود قرار دارد. مثلا ممکن است چمن را بنفش بکشد چون هم مي خواهد چمن را نشان دهد و هم