فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 133

كالبدشناسي دستگاه تناسلي نريان

فيزيولوژي تناسلي نريان

بررسي و ارزيابي توانايي توليد مثل در نريان

فصل چهارم :

جمع‌آوري و بررسي مني

فصل پنجم :

«تستهاي آزمايشگاهي سودمند»

فصل ششم:

آزمايشات هورموني و نمونه برداري از بيضه

فصل هفتم:

پيش بيني باروري نريان

ديواره عضلاني مجراي اپيديديم با حركات دودي خود، اسپرماتوزوئيدها را به جلو مي‌راند. اسپرماتوزوئيدها كه هنگام ورود به بيضه نارس هستند و در ضمن عبور از اپيديديم به ويژه د ناحيه سرابي‌ اپيديديم بالغ مي‌گردند.دم اپيديديم هم مخزن اسپرماتوزوئيد‌هاي كاملاً رسيده‌است و در حيواني كه از نظر جنسي فعال است اين قسمت در اثر تجمع اسپرمهاي ذخيره‌شده متورم و سفت و قابل ارتجاع مي‌گردد. طول اپيديديم در نريان طويل‌تر از گاو نر حدود 45 متر مي‌باشد(7).

(1-4)بند بيضه و رگها و اعصاب بيضه

هر بيضه بوسيله بند بيضه به بدن متصل است كه سرخرگ اسپرماتيك دروني و سياهرگ اسپرماتيك در بخش پيشين و از مجراي وابران در بخش پسين آن قرار دارد.

خونرساني به بيضه با شريانهاي بيضه است كه از آئورت خلفي در نزديكي شريان كليوي منشعب مي‌شوند اين عروق بصورت شريانهاي پيچ‌در پيچ از مجراي مغابني مي‌گذرند و با پرده صفاقي پوشيده شده و قسمت اصلي بند بيضه را تشكيل مي‌دهند.(شكل 4)

تصوير(1-4) : نمايي از مقطع عرضي از استرماتيك كورد و عضلة كرماستر خارجي و شبكة پاپيني فرم .

خون بيضه از طريق شبكه ارتباطي وريدي كه آن نيز به صورت پيچ‌درپيچ مي‌باشد از طريق بند بيضه خارج مي‌گردد و از آنجا به وريد ميانخالي پائيني مي‌ريزند البته اين شبكه پيچ‌درپيچ ابتدا انشعابات زيادي را دارا مي‌‌باشد. ولي بتدريج كه بند بيضه بالا مي‌رود شاخه‌هاي جانبي كمتري از آن قابل تشخيص است تا اينكه فقط يكي دو وريد به مجراي مغابني وارد مي‌شوند و در نهايت بصورت يك رگ به وريد ميانخالي خلفي يا وريد كليوي مي‌ريزد. شريان بيضه شبكة پيچك مانند را احاطه مي‌كند و در ارتباط خيلي نزديك با آن است بطوريكه شريان و وريد معمولاً يك پرده داخلي مشترك دارند(6)

طول شريان بيضه به دليل پيچيدگي‌هاي آن خيلي زياد است كه اين باعث سه ويژگي مي‌شود: 1- وقتي شريان به بيضه مي‌رسد نبض شرياني تقريباً بطور كامل از بين رفته است و به نظر مي‌رسد رسيدن خون شرياني به صورت ضرباني به بيضه‌ها با اسپرم‌زايي طبيعي ناسازگار است. 2- اسپرم‌زايي در درجه حرارت كمتري از 6 درجه حرارت قسمت مياني بدن پستانداران بهتر انجام مي‌شود و در كنار هم قرارگرفتن شريان و وريد باعث تبادل حرارت بين آنها مي‌شود بطوريكه درجه حرارت بيضه چند درجه از مركز بدن پائين‌تر است. 3- احتمال دارد تبادل مولكولهاي كوچك مثل تستوستورن بين دو جريان با جهت مخالف در وريد و شريان بيضه صورت بگيرد البته اهميت اين انتقال هنوز كاملاً‌ مشخص نيست.

اعصاب بيضه از سيستم سمپاتيك سينه اي – كمري مشتق مي‌شوند كه رشته‌هاي حركتي احشايي آن عضله صاف شريان كوچك بيضه و كپسول اپيديديم و بيضه را تعصيب مي‌كند.

كيسه بيضه هر دو دسته عصب احشايي و سوماتيك را دارد كه از اعصابي پي مشتق مي‌شوند كه از مجراي مغابني مي‌گذرند و به صورت شاخه‌هاي عصب شرمي خارج مي‌شوند. از ديگر خصوصيات اعصاب كيسه‌اي بيضه وجود عصب حركتي عضله كرماستر و داتروس است كه نقش مهمي در تبادل حرارتي بيضه دارد.(6)

(1-5) آلت تناسلي( قضيب)

آلت تناسلي شامل دو مجراي بافت قابل نعوظ و يك مجراي پيشابراه آلت تناسلي نام اورتر است پيشابراه با جسم اسفنجي آلت تناسلي احاطه شده كه از پياز آلت تناسلي شروع شده به سر آلت تناسلي ختم مي‌گردد، قسمت پيشين آلت تناسلي از اجسام غاري آلت تناسلي زوج تشكيل شده كه از ريشه آلت تناسلي شروع شده و در پشت سر آلت مي‌يابد.

خون‌رساني هر سه مجرا از شاخه‌هاي شريان شرمي است ولي تخليه وريدي ccp با csP‌ خيلي فرق مي‌كند. Ccp از طريق ريشه آلت تناسلي در وريد شرمي تخليه مي‌شود ولي csP در وريد پشتي آلت از قسمت انتهايي آن تخليه مي‌شود. بنابراين خونرساني و تخلية خون CCP هر دو از راه ريشه آلت است ولي خونرساني به csP از پياز و تخليه آن از قسمت انتهايي آن است. ريشه‌هاي آلت را عضلات وركي غاري احاطه كرده كه انقباض آنها وريدي را كه CCP تخليه مي‌كند مسدود مي‌كند. بطوريكه فضاهاي غاري بافت قابل نعوظ در انتهاي بسته CCP پر از خون مي‌شود و باعث سفت و طويل‌شدن آلت مي‌شود. (6) .(شكل 5).

تصوير(1-5) : نماي شماتيك از سمت چپ پنيس كه ارتباط آن با استخوان ايسكيوم ديده مي شود

در اسب مسير رشته‌هاي عضلاني صافي كه در امتداد آلت قرار دارند به استطاله‌هاي CCP مربوط است. اين رشته‌ها معمولاً در حال انقباض تونيك هستند و آلت را در غلاف نگه مي‌دارند. هنگام نعوظ و دفع ادرار به سختي اين عضلات كم شده باعث پرولاپس آلت از غلاف مي‌شود.

در اسب و سگ نعوظ باعث افزايش طول و قطر آلت مي‌شود چون خميدگي سيگموئيد وجود ندارد و طويل‌شدن آلت كاملاً در اثر پرخوني عروق مي‌باشد.

بازتاب انزال با اعصاب حسي سرآلت تحريك مي‌شود كه از راه عصب پشتي آلت كه شاخه‌اي از عصب شرمي است تحريكات را به طناب نخاعي منتقل مي‌كند. سپس نعوظ و انزال بيشتر به صورت بازتابهاي نخاعي در بخش كمري و خاجي نخاع همآهنگ مي‌شود، خوب كاركردن اين عصب براي ايجاد بازتاب انزال ضروري است و اگر آسيب ببيند، انزال ولي نغوظ غير ممكن خواهد شد.

هنگام انزال سر آلت اسب وارد مجراي گردن رحم مي‌شود و انزال از اين راه در داخل رحم صورت مي‌گيرد.

به جلو راندن مني در پيشابراه با انقباضات عضلة پيازي اسفنجي صورت مي‌گيرد كه در پياز آلت روي CSP قرار مي‌گيرد، چون CSP از قسمت انتهايي تخليه مي‌شود با فشار زيادي كه در CCP ايجاد مي‌شود اين كار ممكن نيست، بنابراين هر انقباض عضلة پيازي اسفنجي باعث موج زودگذر افزايش فشار در CSP مي‌شود كه از پياز به سرآلت امتداد دارد و از آنجا با تخليه وريدي پشتي خون ناپديد مي‌شود. چون CCP سفت است افزايش فشار داخل CSP باعث ايجاد موج انسداد پيشابراه مي‌شود. اين موج پيشرو همراه با انقباض عضله‌اي كه پيشابراه خارج لگني را احاطه مي‌كند باعث جابجايي قطرات مني در طول پيشابراه مي‌شود (6).

(1-6) غدد ضميمه

غدد ضميمه جنسي در امتداد قسمت لگني ميز راه قرار گرفته و داراي مجاري خارجي

داخل مجاري تناسلي مي باشند كه ترشحات آنها را بداخل ميزراه تخليه مي‌كند. اين غدد شامل غدد وزيكولي غده پروستات و غدد پيازي پيشابراهي مي‌باشد. ترشحات اين غدد قسمت اعظم حجم مايع مني را تشكيل مي‌دهند. بعلاوه ترشحات اين غدد حاوي محلولي از بافرها، مواد مغذي و ديگر مواد مورد نياز براي تأمين بهترين ميزان تحرك و باروري اسپرم مي‌باشند(6).

(1-6-1) غدد وزيكولي

در قسمت بالائي گردن مثانه قرار دارد.در اسب كيسه‌اي شكل است. طول آنها 15-13 سانتيمتر مي‌باشد. اين غدد سهم عمده‌اي از مواد موجود در مني را مي‌سازند كه عبارتند از فروكتوز و سوربيتول كه منابع اصلي انرژي براي اسپرم‌ها مي‌باشند. فسفات و كربنات( بعنوان بافر)، هر دو در اين ترشحات يافت شده و از نظر محافظت اسپرم در مقابل تغييرات PH مجراي ادراري تناسلي اهميت دارند. تغييرات PH براي اسپرم بسيار مضر و خطرناك مي‌باشد(6).

(1-6-2) غدد پروستات

غدد پروستات غده منفردي است كه در اطراف ميزراه درست در قسمت خلفي مجاري خروجي غده وزيكولي قرار گرفته‌است.در اسب واجد يك بدنه است كه توسط يك قسمت باريك به نام اسيتموس به دو لب تقسيم مي‌شود. ترشحات آن آبكي است.

ترشحات غده پروستات از نظر يونهاي مينرال مانند سديم، كلر، كلسيم، و منيزيم غني مي‌باشد.(6)

(1-6-3) غدد پيازي – پيشابراهي

غدد پيازي – پيشابراهي يك جفت هستند كه در امتداد مجاري ادراري نزديك نقطه‌اي كه از لگن خارج مي‌شود قرار دارند. اين غده در اسب كوچك و گرد است كه بين مقعد و پيشابراه قرار دارند و واجد 3 تا چهار مجرا بداخل لوله ادراري تناسلي مي‌باشند. ترشح آبكي آنها قبل از جفت‌گيري تميز‌كننده پيشابراه مي‌باشد.

مواد تشكيل‌دهنده پلاسماي مني وظايف مختلفي برعهده دارند كه تأمين انرژي، ثابت نگه‌داشتن فشار اسمزي، ترشح‌كردن يونهاي كلسيم آزاد و ثابت‌ نگهداشتن PH از جمله وظايف آنها مي‌باشد.(6)

فصل دوم :

فيزيولوژي تناسلي نريان

(1-2-1) فيزيولوژي بيضه

هورمون شناسي

تمام جنبه‌هاي فيزيولوژي توليدمثل دام نر تحت كنترل گنادوتروپين‌هاي FSH/LH مي‌باشند لوتئيني كننده(LH ) 2- هورمون محرك فوليكول(FSH ) مي‌باشد، ترشح LH ضرباني است و مراحل نامنظم ترشح هر 2 تا 4 ساعت ديده مي‌شود. اثر LH در مرحله اول در سلولهاي ليديك است كه با اثر در آدينلات سيكلاز عمل كرده، استروئيدزايي را با تنظيم مرحلة محدودكنندة ميزان استروئيدزايي، يعني تبديل كلسترول به پيش‌ساز تستوسترون، پرگننولون، شروع مي‌كند. حداكثر غلظت تستوسترون حدود 40 دقيقه بعد از حداكثر LH است و ظرف 40 تا80 دقيقة بعدي به ميزان قبل از تحريك برمي‌گردد. تستوسترون براي توليد اسپرم در بيضه و بلوغ آنها در اپيديديم براي فعاليت غدد ضميمة جنسي و ايجاد صفات ثانويه جنسي حيوان نر لازم است. تستوسترون بعد از بنزني‌شدن و تبديل به استروژن در مغز عامل تنظيم ترشح LH با واكنش بازگشتي منفي است. جالب اينكه در حيواناتي كه مدت طولاني است اخته شده‌اند واكنش بازگشتي منفي و ميل جنسي را با تزريق تستوسترون نمي‌توان ايجاد كرد چون فعاليت آنزيم بنزني‌كننده( آروماتاز) مغز از بين رفته‌است و براي ايجاد اين دو اثر بايد خود استروژن را تزريق كنند.

در داخل لوله مني‌ساز تستوسترون يا احياي كربن 5 به 5 دي هيدروتستوسترون (DHT ) تبديل مي‌شود كه به بنزني‌شدن حساس نيست و آندوژني قوي‌تر از خود تستوسترون است.

تستوسترون و DHT در هر دو لولة مني‌ساز به محصول ترشحي سلولهاي سرتولي پروتئين متصل شونده به آندروژن (ABP ) متصل مي‌شوند بنابراين نقش ABP ظاهراً‌ نگهداشتن غلظت بالاي آندروژن در لوله مني‌ساز و اپيديديم است

هدف اصلي FSH سلولهاي سرتولي است كه به كمك سيستمهاي آنزيمي مربوط به ادينلات سايكلاز هم عمل مي‌كند. تحت تأثير FSH سلولهاي سرتولي ABP ترشح مي‌كنند و تستوسترون را بنزني كرده و به استروژن تبديل مي‌كند(7).

تحريك با FSH به اندازه كافي لازم است تا سلولهاي سرتولي را وادار به تقويت اسپرم‌زايي نمايد. درباره روند ترشح FSH بحث وجود دارد بعضي آن را ضرباني مي‌دانند، روشي شبيه به LH ولي عده‌اي متوجه شده‌اند ترشح آن فقط نوساني طولاني مدت دارد. ترشح FSH با استروئيدهاي گنادي بنام اين‌هيبين تنظيم مي‌شود پروتئين تنظيم‌كننده كه از سلولهاي سرتولي ترشح مي‌شود.(7)

(2-2-1)( اسپرماتوژنز)

اسپرماتوژنز فرآيند اصلي توليدمثل حيوانات نر است كه منجر به توليد اسپرماتوزوئيد مي‌شود اين عمل در لوله‌‌هاي مني‌ساز بيضة بالغ صورت مي‌گيرد و شامل سه فرآيند اصلي است اسپرماتوگوني‌هاي تفكيك‌شده وارد دوره تقسيم و تكثير ميتوز مي‌شوند كه با تقسيم ميوز و كاهش ژنوم دپيلوئيد به ژنوم هاپلوئيد دنبال مي‌شود. بالاخره سلولهاي بعد از ميوز، مرحلة تغيير شكل اسپرميوژنز را مي‌گذرانند كه منجر به آزادشدن اسپرماتوزوئيدها در حفره داخل لولة مني‌ساز مي‌شود.

غشاي قاعده‌اي لولة مني‌ساز از خارج با سلولهاي فيبروپلاست است و ميوئيد احاطه شده است. خون‌رساني به غشاء قاعده‌اي محدود است و خون به داخل لوله وارد نمي‌شود. در جدار داخلي لوله‌هاي مني‌ساز سلولهاي سوماتيك سرتولي و مراحل مختلف سلولهاي مني‌ساز وجود دارند كه با هم لاية پوششي مني‌ساز را تشكيل مي‌ دهند. سلولهاي سرتولي به شكل استوانه‌اي نامنظم هستند كه هسته بزرگ و مختلف‌الشكل آنها نزديك غشاي قاعده‌اي قرار دارد. اين سلولها در مرحله جنيني و قبل از بلوغ حيوان تقسيم مي‌شوند و در زمان بلوغ حيوان به رشد كامل رسيده‌اند.

سلولهاي سرتولي استروژن، اين‌هيبين، پپتيدي شبيه هورمون آزادكننده گنادوتروفين، چند پروتئين( از جمله ABP ) ، لاكتات، پيرووات را ترشح مي‌كند(7).

در حيوان بالغ اسپرماتوگونيها به انواع A ، واسطه‌‌اي، و B تقسيم مي‌شوند و در هر نوع تقسيمات فرعي بيشتري برحسب شكل و ميزان تفكيك سلولها وجود دارد. گروه A اسپرماتوگوني كمتر از هم تفكيك شده و مخزن سلولهاي اصلي در لوله مني‌‌ساز مي‌باشند يك سلول توليدشده( دختر) به صورت سلول اصلي مي‌ماند و ديگري وارد تقسيمات ميتوز و ميوز بعدي مي‌شود. همه اسپرماتوگونيها در تماس با غشاي قاعده‌اي مي‌مانند اما وقتي تقسيم نهايي ميوز اسپرماتوگوني، اسپرماتوسيت اوليه را بوجود مي‌آورد سيتوپلاسم سلولهاي سرتولي بين غشاي قاعده‌‌اي و اسپرماتوسيتهاي اوليه قرار مي‌گيرد. ستز DNA ضمن تقسيم ميتوز انجام مي‌شود و ستز RNA در مرحله پري‌لپتوتن و آخر پاكي‌تن صورت مي‌گيرد.

سپس تقسيم اول ميوز به مراحل خيلي حساس زايگوتن و پاكي‌تن پيش مي‌رود مرحله پاكي‌تن به مواد مضر مثل درجه حرارت زياد بيضه و خوب ادامه نيافتن اسپرم‌زائي در اثر ميزان نامناسب گنادوتروفين خيلي حساس است.