پیشگفتار
محصولات کشاورزی هر ساله در سطح جهان از جمله ایران توسط عوامل بیماریزای گیاهی مختلف خسارت می بینند که در بین این عوامل بیماریزا نماتدهای انگل گیاهی از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
نماتدهای انگل گیاهی نه تنها از طریق حمله مستقیم به گیاهان زیان می رسانند بلکه بطور غیر مستقیم نیز باعث کاهش محصول و ایجاد خسارت می گردند. علائم ناشی از تغذیه نماتدها ممکن است روی اندام هوایی گیاه و ریشه و یا فقط روی ریشه دیده شود. در حالت دوم، ضعف عمومی و کمبود مواد غذایی نیز در قسمت های هوایی گیاه دیده می شود. برای مثال زخمهای ریشه، گال ریشه و توقف رشد ریشه هم از علایم عمومی تغذیه نماتدها است. اینگونه ریشه ها قادر به جذب مؤثر رطوبت و مواد غذایی خاک نبوده و با وجود مواد غذایی کافی در منطقه فعالیت ریشه، گیاه علایم کمبود عناصر غذایی، نظیر زرد شدن برگها و پژمردگی را نشان میدهد.
علاوه بر این، ریشه های ضعیف شده و صدمه دیده به سهولت مورد هجوم بسیاری از باکتریها، قارچها و سایر موجودات قرار گرفته و پوسیدگی ریشه را سرعت می بخشند.
نماتدهای انگل گیاهی با سایر عوامل بیماریزای خاکزی مثل بعضی از باکتریها و قارچها اثر متقابل داشته و با ایجاد بیماریهای کمپلکس، خسارت بیشتری را موجب می شوند.
علم نماتد شناسی در ایران نیاز به گسترش وسیعتری دارد. در بعضی مناطق ایران به علت عدم شناخت کافی و کمی مطالعه در مورد نماتدها، خسارت آنها نادیده گرفته شده در حالیکه نماتدها می توانند یکی از عوامل عمده کاهش محصولات کشاورزی از جمله سیب زمینی باشند.
فصل اول
مقدمه
۱-۱- گیاه سیب زمینی، منشأ و تاریخچه:
گیاهان سر منشأ زنجیره غذایی و حیات در کره زمین بوده و به عنوان ثروت ملی هر کشور به شمار می روند. هر قدر مساحت اختصاص یافته برای گیاهان مربوط به یک گونه و یا یک جنس بیشتر باشد اهمیت آن گیاه نیز به طور طبیعی افزایش خواهد یافت.
بعد از ذرت، سیب زمینی دارای گسترده ترین توزیع در دنیا است. این محصول در ۱۴۰ کشور کشت می شود که بیش از ۱۰۰ کشور آن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری واقع شده اند, اما هنوز بیشترین تولید در مناطق معتدله در کشورهای صنعتی متمرکز است. تقریباً یک سوم این محصول در کشورهای در حال توسعه، عمدتاً در کشورهای آسیایی تولید می گردند. (بیوکما و وان در زاگ، ۱۳۷۵).
سیب زمینی یکی از مهمترین گیاهان دو لپه ای در تغذیه انسان است. در جهان این محصول از نظر اهمیت در مقام پنجم و بعد از محصولاتی چون گندم، برنج، ذرت وجو قرار دارد. سیب زمینی ظاهراً از سلسله کوههای آند در آمریکای جنوبی منشأ گرفته است (یازرلو، ۱۳۸۴ . بیوکما ووان در زاگ، ۱۳۷۵) . به عقیده اسکات سرخپوستان اینکا اولین بار آن را در ۲۰۰ سال قبل از میلاد کشف نمودند. در سال ۱۵۳۷ جنگجویان آسیایی به کشت آن بوسیله سرخپوستان اینکا آن را «پایا» می نامیدند واقف شدند. این محصول سپس وارد اسپانیا و از آنجا به ایتالیا وسایر نقاط اروپای مرکزی انتشار یافت و بتدریج بصورت یک محصول غذایی اصلی در اروپا مخصوصاً آلمان، روسیه و ایرلند درآمد. سیب زمینی در سال ۱۷۱۹ از ایرلند وارد ایالات متحده شد و نخستین بار در لاندون دری در ایالت همشایر کشت گردید. (جعفرپور، ۱۳۷۰).
در سالهای اخیر سیب زمینی به کشورهای زیادی که دارای اقلیم های گرمتر و خشک تر هستند وارد شده و در مناطقی مانند آفریقای شمالی دشتهای هندوستان، بنگلادش، پاکستان، آمریکای مرکزی، چین، آرژانتین، اروگوئه و دشت های ساحلی پرو اهمیت یافته است.
در قرن هفدهم، سیب زمینی به وسیله مبلغان مذهبی، از بریتانیا و اندونزی وارد کشور چین گردید.
در همان زمان نیز این محصول وارد هند شد. ورود این محصول به ایران ظاهراً در دوره قاجاریه و توسط شخصی به نام سرجان ملکم صورت گرفته است (۲۰۰۱، Guenthner ) .