فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش

تعداد صفحات: 193

امروز پیوند میان گردشگری و ورزش نوع جدیدی از جهانگردی را ایجاد نموده که جنبه های مختلف و متنوعی را در بر می گیرد . عوامل مختلفی در هر منطقه وجود دارد که بر توسعه گردشگری آن منطقه موثر است هدف این تحقیق بررسی ظرفیت ها و عوامل موثر در توسعه گردشگری ورزشی استان اردبیل می باشد . پژوهش حاضر جزو تحقیقات توصیفی پیمایشی (زمینه یابی ) است که بصورت میدانی انجام شده است. جامعه و نمونه آماری این تحقیق را سه گروه : مدیران و کارشناسان آژانسهای مسافرتی ، مدیران و کارشناسان بخش گردشگری سازمان گردشگری و میراث فرهنگی استان ، کارشناسان تربیت بدنی شاغل در ادارات آموزش و پرورش و تربیت بدنی استان و روسای هیئت های ورزشی تشکیل می دهند . توزیع پرسشنامه بین 151 نفر انجام شد و جهت تجزیه و تحلیل داده های این تحقیق از آمار توصیفی استفاده شد.

نتایج تحقیق نشان داد :

1- بین جاذبه های طبیعی و توسعه گردشگری ورزشی استان اردبیل ارتباط دارد.

2- بین عوامل سوق دهنده و توسعه گردشگری ورزشی در استان اردبیل ارتباط وجود دارد.

3- بین عوامل جلب کننده و توسعه گردشگری ورزشی در استان اردبیل ارتباط وجود دارد.

4- بین قطب ورزشی و توسعه گردشگری ورزشی در استان اردبیل ارتباط وجود دارد.

5- بین عوامل دفع کننده و توسعه گردشگری ورزشی در استان اردبیل تفاوت وجود دارد.

واژگان کلیدی

گردشگری،گردشگری ورزشی،اردبیل،ایران

فهرست مطالب

عنوان صفحه

1-1- مقدمه 1

1-2- بيان مسأله 2

1-3- اهميت و ضرورت تحقيق 5

1-4- اهداف تحقيق 7

1-4-1- هدف كلي تحقيق 7

1-4-2- اهداف اختصاصي تحقيق 7

1-5- فرضيات تحقيق 8

1-6-2- تعريف عملياتي تحقيق 10

2-1- مقدمه 13

2-2- مباني نظري 13

2-3- توريسم و گردشگري 13

2-4- گردشگري ورزشي14

2-5- بازاريابي ورزشي 14

2-6- تعريف بازار توريسم ورزشي 14

2-7- بازاريابي توريسم ورزشي 15

2-8- بازاريابي مشاركتي در توريسم ورزشي 16

2-9- عوامل مؤثر بر كارائي بازاريابي توريسم ورزشي مشاركتي 17

2-10- منابع اساسي براي توسعه گردشگري ورزش 19

جدول 2-1 منابع اساسي براي توسعه گردشگري ورزشي 2003 هنيگ و هيگام 20

2-11- عوامل سوق دهنده، جلب كننده و بازدارندهها 20

2-11- مرور ديدگاههاي گردشگري ورزشي 26

2-12- تاريخچه توريسم و توريسم ورزشي 31

2-13- وضعيت كنوني گردشگري در جهان 34

2-14- جايگاه گردشگري ورزشي در جهان 37

2-15- تاريخچه تشكيل گردشگري ورزشي 38

2-16- معرفي قابليتهاي گردشگري و گردشگري ورزشي در استان اردبيل: 40

2-16-1- درياچه نئور 40

2-16-2- درياچه شورابيل 41

2-16-3- تالاب گنجگاه41

2-16-4- تالاب نوشار 42

2-16-5- تالاب شورگل42

2-16-7- سد خاكي پيرالقير 42

2-16-8- تالاب قرهگل:42

2-16-9- رودخانه ارس 43

2-16-10- باليقلي چاي43

2-16-11- رود گيلوان 43

2-16-12- رود مشگين چاي 44

2-16-13- رودخانه بالهارود 44

2-16-14- رودخانه خياو 44

2-16-15- رودخانه قتورسو 44

2-16-16- رودخانه هروآباد 44

2-16-17- رودخانه قره سو 45

2-16-18- آبشار گورگور سبلان46

2-16-19- آبشار گورگور خياوچاي 46

2-16-20- آبشار آقبلاغ46

2-16-21- آبشار كمرخوني خوجين 47

2-16-22- آبشار نرهگر48

2-16-23- آبشار سردابه48

2-16-24- آب گرم قرهسو 49

2-16-25- آبگرم گاوميش گلي 49

2-16-26- آب گرم گزال (ژنرال)49

2-16-27- آب پهن 49

2-16-28- آب يل سويي 49

2-16-29- آب چشم 50

2-16-30- آب گرم قهوه خانه همت 50

2-16-31- آب گرم قهوهخانه ممتاز 50

2-16-32- آب گرم بش باجي لار 50

2-16-33- چشمههاي بيله دره 50

2-16-34- چشمه گل علي 51

2-16-35- چشمه اسد 51

2-16-36- چشمه سردابه 51

2-16-37- چشمه بوشلي 52

2-16-38- چشمه قوتورسوئي 52

2-16-39- چشمه خلخال 52

2-16-40- چشمه قينرجه 53

2-16-41- چشمه ايلاندو 53

2-16-42- چشمه آبگرم شابيل 53

2-16-43- دشت مغان 54

2-16-44- دشت اردبيل54

2-16-45- جنگل و بيشهها 54

2-16-46- كوهستان ارسباران (قره‌داغ) 55

2-16-47- رشته سبلان – جلفا55

2-16-48- سبلان و دامنههاي آن 56

2-16-49- رشته كوه تالش 58

2-16-50- رشته كوه صلوات داغي 59

2-16-51- رشته كوه خروسلي داغي 59

2-16-52- كوه حصاربلاغي 60

2-16-53- كوه قلي تاش 60

2-16-54- كوه داش بلاغ 60

2-16-55- كوه قوج داغي 60

2-16-56- كوه قزلخ داغي 60

2-16-57- زيستگاه شيروان درهسي 61

2-16-58- زيستگاه موويل 61

2-16-59- زيستگاه هوشنگ ميداني و قره گؤل 61

2-16-60- زيستگاه خروسلو 61

2-16-61- زيستگاه آقابابا 62

2-16-62- زيستگاه حاجيلو 62

2-16-63- زيستگاه تبنق 62

2-16-64- زيستگاه حسن درهسي 62

2-16-65- زيستگاه سروان درهسي 62

2-16-66- زيستگاه ارباب كندي63

2-16-67- پارك جنگلي فندقلو 63

2-16-68- پيست اسكي آلوارس64

2-16-69- دره جنگلي اردي موسي 65

2-16-70- دره رود 65

2-16-71- منطقه حفاظت شده نئور 66

2-16-72- منطقه سياحتي سردابه 66

2-16-73- منطقه شكار ممنوع آق داغ 66

2-16-74- قلعه كهنه 67

2-16-75- قلعه اولتان 67

2-16-76- آغجه قلعه 68

2-16-77- قلعه ارشق 68

2-16-78- قلعه قهقهه 68

2-16-79- قلعه شيخ حيدر مشگين شهر 69

2-16-80- سوروشگن داشت (سنگ نبشته شاپور دوم ساساني) 70

2-16-81- غار هفت خانه يا يدياولر: 70

2-16-82- غار يخگان 70

2-16-83- پل خدا آفرين 70

2-16-84- پل ساميان 71

2-16-85- پل كلخوران71

2-16-86- پل سيدآباد (پيرمادر)71

2-16-87- پل يعقوبيه 71

2-16-88- پل ابراهيم آباد 72

2-16-89- پل ججين (داش كسن) 72

2-16-90- پل قرهسو (زاغالان) 72

2-16-91- پل نير 72

2-16-92- پل پرديس 72

2-16-93- پلهاي شهر چاي و گيلانده 72

2-16-94- حمام پير زرگر اردبيل 73

2-16-95- حمام آقانقي73

2-16-96- حمام پيرعبدالملك (ميرزا حبيب) 74

2-16-97- حمام اوچدكان 74

2-16-98- حمام حاج شيخ 75

2-16-99- حمام ملاهادي 75

2-16-100- حمام پير (حاج رحيم) 75

2-16-101- حمام صفويه 76

2-16-102- خانه ابراهيمي 76

2-16-103- منزل وكيل الرعايا 77

2-16-104- خانه رضازاده 77

2-16-105- خانه مرحوم مروج اردبيل 77

2-16-106- بازار 78

2-16-107- خانههاي سنگي در كوه 79

2-16-108- دهكده سنگي و زيرزميني و بند كلخوران 79

2-16-109- مسجد جامع اردبيل «جمعه مسجد» 80

2-16-110- مسجد اعظم اردبيل 80

2-16-111- بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي 81

2-16-112- كليساي مريم مقدس 82

2-17- تحقيقات انجام شده در داخل 83

2-18- تحقيقات انجام شده در خارج از كشور 87

2-19- جمع بندي 92

3-1- مقدمه 94

3-2- جامعه و نمونه آماري 94

جدول 3-1 جامعه و نمونه آماري94

3-3- روش نمونهگيري 95

3-4- روش و ابزار گردآوري اطلاعات 95

3-5- متغيرهاي وارد در تحقيق 95

3-6- متغيرهاي مداخلهگر 95

3-7- روش تحقيق 96

3-8- روش تجزيه و تحليل اطلاعات 96

3-9- محدوديتهاي تحقيقي 96

3-9-1- محدوديتهاي تحت كنترل محقق96

3-9-2- محدوديتهايي كه در كنترل محقق نيست96

4-1- مقدمه 99

4-2- ويژگيهاي توصيفي آزمودنيها 99

4-3- بررسي اهداف و فرضيههاي تحقيق102

5-1- خلاصه 112

5-2- بحث 113

5-3- نتيجه گيري 116

5-4- پيشنهادات 117

5-4-1- پيشنهادات برخاسته از تحقيق 117

5-4-2- پيشنهادات به محققين 118

فهرست منابع: 119

فصل اول

کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

سير و سياحت بويژه به منظور گذراندن اوقات فراغت يكي از نيازهاي اصلي بشر تلقي شده به گونه اي كه اين پديده با تخصيص يك دهم جمعيت جهان بزرگترين جابجايي صلح آميز تاريخ بشر محسوب مي¬شود.

پيشرفت فناوري حمل و نقل و ارتباطات، توسعه توليدات صنعتي و افزايش درآمد. جهاني شدن و ابعاد مرتب با آن افزايش اوقات فراغت، بهبود خدمات بازنشستگي، ارتقاء سلامت جوامع و ديگر عوامل تغييرات چشمگيري را در كشورهاي صنعتي و بخصوص در شهرها ايجاد نموده و توانسته است جهانگردي (صنعت بدون درد) را در هزاره سوم ميلادي به عنوان يكي از مهم¬ترين نيروهاي محركه توسعه اقتصادي و يكي از سه صنعت درآمدزا مهم جهان در كنار صنعت نفت و خودروسازي مطرح نمايد. اين صنعت بيش از هر صنعت ديگري حركت سرمايه و انتقال پول و ارز را در مقياس¬هاي محلي، منطقه¬اي، ملي و بين المللي را سبب گرديده به طوري كه هزينه¬هاي جهانگردي به مراتب بيشتر از توليد ناخالص ملي و صادرات جهاني است. صنعت جهانگردي به عنوان صادرات نامرئي چنانچه خوب برنامه¬ريزي و هدايت شود درآمدزاترين و ارز آورترين صنعت است و سهم بسزايي در ايجاد فرصت¬هاي شغلي با توجه به ابعاد گسترده بيكاري، توزيع ثروت، رفع بي تعادلي¬هاي منطقه¬اي، كاهش فقر، ارتقاء سطح زندگي و معيشت افراد جامعه و تعاملات مثبت فرهنگي ايفا مي¬كند. براساس آمار سازمان جهانگردي جهاني اين صنعت حدوداً 6 درصد توليد ناخالص را به خود اختصاص داده و متجاوز از 10 درصد نيروي كار جهاني يعني معدل 231 ميليون نفر را به كار گمارده است. بنابر پيش¬بيني اين سازمان اين ارقام در سال 2006 به ترتيب به 5/11 درصد و 385 ميليون نفر بالغ خواهد گرديد. (WTO,1997) .

كشور ما به لحاظ تنوع آب¬ و هوايي از يك سو و وجود مكانهاي تاريخي و فرهنگي منحصر به فرد از سوي ديگر يكي از چند كشور انگشت شمار جهان است كه تاكنون از ظرفيتهاي بالقوه خود در اين زمينه به نحو مطلوبي استفاده نكرده است. بررسي صنعت گردشگري در ايران و ملاحظه ارقام درآمدي ارزي حاصل از آن، حاكي از اين است كه به رغم اين واقعيت كه ايران يكي از ده كشور مهم جهان از حيث آثار تاريخي و باستاني است (جنينگ ، 1998) كمتر از يك هزارم درآمد جهاني حاصل از گردشگري را نصيب خود كرده است. (ارشادي¬فرد، 1388)

سرزمين ايران با پتانسيل¬هاي طبيعي و جاذبه¬هاي سياحتي و فرهنگي بسيار و دارا بودن آب و هواي به اصطلاح چهار فصل مي-تواند به عنوان كشوري توانمند در آماده¬سازي شرايطي مطلوب براي علاقه¬مندان به مسافرت¬هاي خارجي، قطبي مهم در صنعت توريسم به معناي عام و توريسم ورزشي در معناي خاص آن تلقي شود، كه در اين راستا استان اردبيل با داشتن پتانسيل¬هاي موجود، توانايي¬هاي لازم و موقعيتي استراتژيك مي¬تواند نقشي مهم و اساسي در جذب انواع گردشگر، بويژه گردشگر ورزشي داشته باشد.

نظر كلي به سابقه تحقيقات انجام شده در حوزه گردشگري ورزشي نشان مي¬دهد كه گردشگري ورزشي يكي از حوزه¬هاي جديد تحقيقي طي ده سال گذشته تلقي مي¬شود و تحقيقات انجام شده در اين زمينه بسيار كم است و تا حال تحقيقات زيادي در زمينه گردشگري ورزشي در كشور انجام نشده، لذا محقق با در نظر گرفتن ويژگيهاي مناطق استان اردبيل به عنوان يكي از قطبهاي مهم گردشگري ورزشي بدليل داشتن پتانسيل¬هاي بالاي گردشگري مرتبط با ورزش قصد دارد با استفاده از نظرات و پيشنهادات دست اندركاران و كارشناسان استان در زمينه گردشگري ورزشي، عوامل و راهكارهاي توسعه گردشگري را با تأكيد بر جاذبه¬هاي طبيعي ورزشي استان بررسي نمايد.

1-2- بيان مسأله

يكي از موضوعات بسيار مهمي كه هم اينك سراسر جهان را در كسب اعتبار جهاني، تبليغات با هزينه اندك، يافتن كانالهاي جديد درآمدزايي، ايجاد كسب و كار و بسترهاي شغلي براي نيروي اجتماعي و دستيابي به اقتدار و ثبات ملي و بين¬المللي در عرصه¬هاي مختلف، توجه به موضوع گردشگري است(محرم¬زاده، 1388)

صنعت گردشگري در سراسر دنيا به¬¬ويژه در كشورهاي در حال توسعه كه منابع ديگر اقتصادي مانند توليد يا استخراج منابع طبيعي را ندارند، بسيار مورد توجه است. با وجود اين، فرصت استفاده از اين منبع درآمدي براي تمامي كشورها مساوي است. امروز ورزش نيز يكي از صنايع بزرگ و مهم در دنياست و افراد بسياري در سرتاسر جهان در آن اشتغال دارند.

همچنين ورزش يكي از متداولترين عوامل ايجاد انگيزه براي گردشگران است. «گردشگري ورزش» صنعتي است كه از تركيب دو صنعت «گردشگري» و صنعت «ورزش» پديد آمده است، به عبارت ديگر ورزش يكي از فعاليتهاي مهم گردشگران در حين گردشگري است و گردشگري و مسافرت نيز با انواع مختلف ورزش همراه است.

اگر چه اندازه¬گيري¬هاي تأثير ورزش و گردشگري در كل جهان مشكل است، با اين وجود نرخ رشد صنعت گردشگري ورزش حدود 10 درصد در سال برآورد مي¬شود. (هودسون،2003)

از طرفي وجود خيل مشتاقان در مسابقات ورزشي، هواداران متعصب تيم¬هاي مختلف و نيز هواداران سلامتي و تندرستي كه بي-وقفه خواهان خدمات مناسب سريع و متنوع ورزشي مي¬باشند، باعث شده كه ورزش به عنوان يك صنعت پرطرفدار و پردرآمد در جهان شناخته شود به گونه¬اي كه براي مثال در آمريكا اين صنعت با ارزشي حدود 3/2 ميليارد دلار در رده بيستم صنايع ايالات آمريكا قرار دارد.(گي،1382)

گردشگري ورزش صنعتي است كه از تركيب دو صنعت جهانگردي و صنعت ورزش پديد آمده است، به عبارتي ديگر ورزش يكي از فعاليتهاي مهم گردشگران در حين گردشگري است اگر چه صنعت گردشگري و ورزش هر دو از موضوعات مهم به شمار مي¬روند ولي تعامل اين دو در گذشته مطرح نمي¬شد، هينگ و هيگام ، به زيبابي تعامل اين دوحيطه‌(گردشگري و ورزش) را در شكل (1-1) مشخص كرده¬اند(هينگ و هيگام، 2003)

شكل 1-1 تعامل ورزش و گردشگري

توريست¬هاي ورزشي مي¬توانند براساس اهداف ورزشي به 3 طبقه تقسيم شوند:

الف- مشاركت كنندگان در رويدادها (ورزشكاران)

ب- تماشاچيان ورزشي

ج- عاشقان ورزشي

مشاركت كنندگان ورزشي به آن دسته از اشخاص گفته مي¬شود كه هدف از سفر آنها مشاركت در رويدادهاي ورزشي سازماندهي شده باشد (رقابتي يا غيررقابتي). تماشاچيان آن دسته از افرادي هستند كه هدف از سفر براي آنها حضور در رويدادهاي ورزشي است. عاشقان ورزشي آن دسته از اشخاص هستند كه هدف از سفر براي آنها حضور در رويدادهاي ورزشي است كه خود تداركات آنها را مهيا ساخته¬اند. (محرم¬زاده 1388)

گردشگري و ورزش چه به صورت حرفه¬اي و چه به صورت آماتور و تفريحي، مسافرتهاي قابل توجهي را به نقاط مختلف جهان در بر مي¬گيرد، براي تداوم رشد اقتصادي، ايجاد اشتغال و درآمدزايي بايد ورزش و گردشگري همراه با هم حركت كنند. پس با توجه به نقش و اهميت موضوع ورزش و گردشگري، مسئولان هر منطقه و شهري بايد در پي تلاش و توسعه ورزش و به دنبال آن گردشگري ناشي از آن باشند كه چه بسا بسياري از مكانها فاقد پتانسيل و منابع اوليه لازم در اين زمينه بوده ولي با اهتمام به نقش و تأثير آن بر ابعاد مختلف زندگي بشر مسئولين و دست¬اندركاران آنجا به خلاقيت و ابتكار خود در اين زمينه موجبات بهره¬مندي از اين صنعت را به نحواحسن فراهم كرده¬اند.

كشور ما با وجود داشتن جاذبه¬هاي طبيعي، پارك¬هاي ملي، مراكز كوهستاني، حيات وحش و ساير جاذبه¬ها همانند آب و هوا، چهار فصل بودن، وجود مراكز آب درماني، آثار تاريخي، جاذبه¬هاي اخلاقي و فرهنگي و استعدادهاي ارزشمند مي¬تواند فرصت مناسبي را براي جذب گردشگري ورزشي فعال در جهت توسعه گردشگري ورزشي فراهم آورد.

لذا استان اردبيل داراي پتانسل¬هاي طبيعي و جاذبه¬هاي سياحتي و فرهنگي بسيار و شرايط توسعه توريسم بالاست كه چه بسا استانهاي ديگر فاقد اينچنين پتانسيل¬هايي در خور و شايان توجه باشند، ولي با توجه به اين همه امكانات، كه شرايط فعلي نشان از عدم توسعه بهينه آن است و با توجه به مسائل فوق، استان اردبيل توانايي و استعداد سرمايه¬گذاري در زمينه گردشگري ورزشي را كه مي¬تواند زمينه رشد و شكوفايي اقتصادي، فرهنگي و ورزشي استان باشد داشته و ظرفيت¬هاي فراواني را درجهت جلب گردشگري ورزشي مرتبط با رويدادهاي ورزشي مي¬تواند داشته باشد، پس تحقيق حاصر در نظر دارد عوامل و راهكارهاي توسعه گردشگري را با تأكيد بر جاذبه¬هاي طبيعي ورزشي استان اردبيل بررسي نمايد.

1-3- اهميت و ضرورت تحقيق

گردشگري در حال تبديل شدن به نخستين صنعت درآمدزاي جهان است. رشد چشم¬گير و صعودي گردشگري در دنيا حاكي از آن است كه اقتصاد آينده تا اندازه بسياري متعلق به اين صنعت خواهد بود. در واقع، گردشگري بزرگترين عامل اشتغال¬زايي در جهان است كه مستقيم يا غيره مستقيم نزديك به 200 ميليون شغل حدود 10 درصد شغل¬هاي جهان را ايجاد مي¬كند. روند رشد افزايشي گردشگري همچنان ادامه دارد، به گونه¬اي كه پيش¬بيني مي¬شود جابه¬جايي توريست¬ها به مقدار ميانگين يك درصد در سال در طول دودهه آينده باشد. همچنين، تخمين زده ميشود 10درصد از كل سرمايه¬گذاري براي گردشگري تا سال 2010به 6/1 تريليون دلار آمريكا برسد. (محرم¬زاده، 1388)

سرزمين ايران با پتانسيل¬هاي طبيعي و جاذبه¬هاي سياحتي و فرهنگي بسيار و داشتن آب و هواي به اصطلاح چهار فصل به عنوان كشوري توانمند در آماده¬سازي شرايط مطلوب براي علاقه¬مندان به مسافرت¬هاي خارجي مي¬تواند قطبي مهم در صنعت توريسم به معناي عام و توريسم ورزشي در معناي خاص آن تلقي گردد. (ابراهيمي، 1376)

اما ايران با وجود جاذبه¬هاي بي¬نظير گردشگري و طبيعي و داشتن آثار تاريخي چندين هزار ساله، تاكنون بهره چنداني از اين حوزه نبرده است. (محرم¬زاده،1388)

قاسمي و پارسي¬پور (1384) طي تحقيقي در مورد گردشگري ورزشي به نتايج زيردست يافتند؛ سازمان جهاني گردشگري در چشم انداز 2020 گردشگري، پيش¬بيني كرده تعداد گردشگران ورودي به ايران از سال 1995 تا 2020 با نرخ متوسط سالانه 4/8 درصد افزايش خواهد يافت، براي محقق شدن اين پيش¬بيني و سهيم شدن ايران در سود بازار جهاني گردشگري ورزشي بايستي فرصت¬هاي بالقوه را با تدبير و برنامه¬ريزي بالفعل نمود. نكته مهم تغيير نگرش صرفاً ورزشي به رويدادهاي ورزشي است. در تمامي اين رويدادها در سطوح مختلف داخلي و خارجي، فرصت¬هاي گردشگري نهفته است. (محرم¬زاده، 1384)

هنرور (1383) در مورد عوامل مؤثر بر توسعه گردشگري ورزشي ناشي از برگزاري مسابقات بين¬المللي ورزشي در كشور از ديدگاه مديران و دست¬اندركاران ورزشي و مديران گردشگري تحقيقي انجام داده كه در آن به بررسي تأثير عوامل «سوق دهنده»، «جلب كننده» و «بازدارنده» مؤثر بر توسعه گردشگري ورزشي ناشي از برگزاري رويدادهاي بين¬المللي در كشور پرداخته و نتايج زير را بدست آورده است: